Z kresowej półki bibliofila (23) – „Rzeczpospolita Krzemieniecka albo Nowe Ateny Wołyńskie”

01 wrz 2023 Biblioteka Kresowa, Kultura 0 comments

Fot. Archiwum Autora

Książka o Krzemieńcu w okresie dwudziestolecie międzywojennego, o mieście które – nie bez przyczyny – nazywane było polskim Oxfordem.

Krzemieniec to miasto-fenomen. Walczył o nie Kazimierz Wieki, opiekowała się nim w sposób szczególny królowa Bona, a do Korony wcielił je Zygmunt August. Po III rozbiorze miasto trafiło pod panowanie Imperium Rosyjskiego. W latach 1805–1832 istniało tam słynne Liceum Krzemienieckie (Gimnazjum Wołyńskie, Ateny Wołyńskie). Krzemieniec ponownie wrócił w granice II Rzeczypospolitej, po wygranej wojnie polsko-bolszewickiej.

Autorka wybrała bardzo niekonwencjonalną metodę literacką, nawiązującą do tej, którą zastosował Jarosław Marek Rymkiewicz w encyklopediach „Słowacki” i „Leśmian” czy Antoni Słonimski w „Alfabecie wspomnień”. W formie uporządkowanych alfabetycznie esejów opracowała różnorodne przejawy aktywności Liceum i zarazem środowiska krzemienieckiego.

Osią narracji jest powołane przez Józefa Piłsudskiego w 1920 roku Liceum Krzemienieckie, nawiązujące ideowo do swej poprzedniczki z początku XIX w. Było ono fenomenem edukacyjnym lat międzywojennych, któremu nie dorównała później żadna szkoła – ani w PRL, ani obecnie. Było dużo więcej niż szkołą. Stało się centrum kulturalnym nie tylko dla powiatu krzemienieckiego, ale dla całego Wołynia. Instytucją organizującą życie społeczne.

Dzięki hasłowej formie opisu, w 45 esejach udało się autorce omówić więcej zagadnień niż mogłaby pomieścić klasyczna monografia Liceum i miasta, w którym funkcjonowało. W książce znajduje się ponad 70 archiwalnych ilustracji, część z nich jest po raz pierwszy publikowana.

Bożena Gorska, Rzeczpospolita Krzemieniecka albo Nowe Ateny Wołyńskie

Spis treści:

Analfabetyzm
Antologia
Ciastko u Turka
„Droga Pracy”
Duch Czackiego
Fotografika i fotograficy
Harcerz znad Ikwy
Hymn
Jak z kobyłą w błocie
Kanalizacja
Klasy dla uzdolnionych
Kompan barona Münchhausena
Komunikacja kolejowa
Konik wołyński
Liga Morska i Kolonialna
Multiinstrumentaliści
Muzeum Ziemi Krzemienieckiej
Muzyczne Ognisko Wakacyjne
Największy Krzemieńczanin
„Nasz Widnokrąg”
Nauczyciel ćwiczeń cielesnych
Nie ma pułku jak Podolski
Orły są szare
Plan daltoński
„Różyczka”
Rysunkowe Ognisko Wakacyjne
Samodziały przędą dziewczęta
„Sobótki”
Sport
Straż Przednia
Struktura Liceum Krzemienieckiego
Stypendia
Sztandar
Sztetl
Uniwersytety ludowe
Widziane z Góry Bony
Wiem, co to być ptakiem
Wobec biedy i kryzysu
Wołyński Instytut Naukowy
Zdrowie
Zjednoczenie Organizacyj Społecznych
Powiatu Krzemienieckiego
Z książką w herbie
„Życie Krzemienieckie”
Życie kulturalne
Żywy skarb narodowy