Po 17 września 1939 roku z polskich ziem do najdalszych zakątków Związku Sowieckiego wywieziono według niektórych źródeł nawet ponad 1 mln Polaków. Polskie mogiły ofiar NKWD rozrzucone są w obwodzie archangielskim, Republice Komi, Karelii, obwodzie swierdłowskim, Kraju Permskim, Kraju Krasnojarskim, obwodzie irkuckim, Kraju Ałtajskim i obwodzie orenburskim.
W Katyniu i Miednoje spoczywają prochy polskich jeńców wojennych, rozstrzelanych wiosną 1940 roku przez NKWD z rozkazu Stalina. Ale polskie groby ofiar oprawców z NKWD znajdują się również w innych częściach Rosji.
Jednym z takich miejsc jest dawny poligon NKWD w Butowie pod Moskwą, który był głównym miejscem kaźni ofiar wielkich stalinowskich czystek z lat 1937-38. Od sierpnia 1937 roku do października 1938 roku rozstrzelano tam 20 760 ludzi, w tym około 1000 Polaków.
Z kolei na Cmentarzu Dońskim, starej nekropolii w centrum Moskwy, gdzie pochowanych jest około 8-10 tys. ofiar stalinowskiego terroru, znajdują się symboliczne groby ostatniego dowódcy Armii Krajowej, generała Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” oraz zastępcy Delegata Rządu RP na Kraj Stanisława Jasiukowicza „Opolskiego”. W czerwcu 1945 roku sądzono ich w Moskwie w procesie „16”, pokazowej rozprawie nad politycznymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego, podstępnie zwabionymi i uprowadzonymi do ZSRR. Okulicki został bezprawnie skazany na 10 lat łagru, a Jasiukowicz – na pięć lat. Obu zamordowano w więzieniu na moskiewskich Butyrkach.
Po zajęciu przez Armię Czerwoną wschodnich województw II RP tylko do obwodu archangielskiego, na północy Rosji, trafiło ponad 55 tys. deportowanych. Umieszczono ich w 138 specjalnych osadach, nadzorowanych przez NKWD. Przy każdej powstał polski cmentarz, ponieważ z powodu trudnych warunków życia, surowego klimatu i obowiązku ciężkiej pracy przy niedostatecznym wyżywieniu śmiertelność w polskich osadach była wysoka.
W obwodzie archangielskim znajduje się ponad 100 cmentarzy polskich zesłańców. Jedne obejmują kilka grobów, inne – kilkadziesiąt. Wiele jest też takich, na których spoczywa ponad 100 osób.
Natomiast na Syberii zachowały się także polskie cmentarze z przełomu XIX i XX wieku. Nekropolie takie znajdują się m.in. w Wierszynie w obwodzie irkuckim, Wilence, Kanoku i Alaksandrówce w Kraju Krasnojarskim, Biełomtokie w obwodzie tomskim oraz Despotzenowce, Botwino i Hryniewiczach w obwodzie omskim.
W syberyjskich miastach zachowały się też katolickie części na nekropoliach prawosławnych. Pochowanych jest tam wielu Polaków. Największa taka „polska część” znajduje się na Cmentarzu Troickim w Krasnojarsku. Polskie groby z z przełomu XIX i XX wieku znajdują się też m.in. na cmentarzach w Tobolsku, Ufie, Permie i Minusińsku.
Nie będziemy tam mogli być fizycznie. Bądźmy sercem. Wspomnijmy Rodaków pochowanych na nieludzkiej ziemi.
Kresy24.pl
źródła: włąsne Kresy24.pl, Dzieje.pl, PAP
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!