„Semper Fidelis”. Bohaterowie obrony Lwowa (I) Janina Prus-Niewiadomska

Janina Niewiadomska herbu Prus urodziła się 12 kwietnia 1895 roku we Lwowie.

Była córką Macieja, inżyniera budownictwa oraz geometry i Zofii z domu Radwan. Janina dzieciństwo spędziła we Lwowie i w Krakowie, gdzie ojciec pracował w miejscowych starostwach.

W 1901 roku Janina przeprowadziła się wraz z rodzicami do Bochni, gdzie jej ojciec objął posadę geometry powiatowego. Uczęszczała do bocheńskiej Szkoły Wydziałowej im. Świętej Kunegundy, gdzie pobierała nauki w zakresie 4 klas szkoły ludowej, a następnie ukończyła 5 klas szkoły wydziałowej.

W 1910 roku wyjechała do Lwowie, gdzie pobierała naukę w zakresie buchalterii. W 1913 roku ukończyła naukę zawodu i wyjechała do Kańczugi, gdzie rozpoczęła pracę. Tam wstąpiła do miejscowej Polskiej Drużyny Strzeleckiej i uczestniczyła w jej ćwiczeniach i wykładach. W tym czasie zaczęła używać pseudonimu „Wanda”.

Po wybuchu I wojny światowej wyjechała na koncentracje Polskich Drużyn Strzeleckich do Lwowa, a następnie z lwowskimi oddziałami strzeleckimi udała się do Krakowa, gdzie została włączona do pododdziału kobiecego. W listopadzie 1914 roku Janina została wraz z oddziałem żeńskim Legionów Polskich skierowana na Śląsk i przydzielona do pracy w szpitalu legionowym w Szyglach.

W lutym 1915 roku została przydzielona do Szpitala Epidemiologicznego Legionów Polskich w Wadowicach. W tej placówce pracowała do lata 1916 roku – w tym okresie szpital zmieniał dwukrotnie swoją lokalizacje – początkowo na Kraśnik, a potem na Kowel. Wówczas to do Janiny Niewiadomskiej przylgnęło określenie „Siostra Wanda”.

 

W pierwszych dniach czerwca 1916 roku Janina została skierowana do pracy w Szpitala Legionów Polskich w Lublinie. We wrześniu 1916 roku została przeniesiona do szpitala w Kuratowie na Wołyniu, co było spowodowane bardzo dużą liczbą rannych w tym szpitalu po ciężkich walkach wszystkich trzech brygad legionowych pod Kostiuchnówką.

Po wycofaniu Legionów z frontu i likwidacji szpitala w Kuratowie, „Siostra Wanda” została skierowana do pracy na „oddziale legionowym” Szpitala Ujazdowskiego, gdzie pełniła służbę sanitariuszki do grudnia 1918 roku.

28 grudnia 1918 roku wyruszyła z Warszawy pociągiem sanitarnym do Lwowa w celu ewakuacji rannych. Do walczącej stolicy Galicji Janina przybyła 30 grudnia 1918 roku. Po załadowaniu rannych nie powróciła transportem sanitarnym do Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie, tylko 1 stycznia 1919 roku zgłosiła się do służby frontowej i następnego dnia wyruszyła z oddziałem 24. pułku piechoty do walk o najbardziej zagrożony odcinek walk – na Persenkówkę.

Tam 6 stycznia 1919 roku na czele patrolu sanitarnego opatrywała żołnierzy na pierwszej linii frontu. W momencie kiedy zakładała opatrunek rannemu w szyje polskiego żołnierzowi dosięgły ją ukraińskie kule.

Dopiero trzy dni później, gdy wyparto nieprzyjaciela, polscy żołnierze znaleźli jej ciało w płaszczu posiekanym wieloma kulami. Dnia 10 stycznia 1919 roku z honorami żołnierskimi została pochowana na Cmentarzu Orląt Lwowskich.

Kilka dni po jej śmieci „Kurier Warszawski” napisał:

„poległa Janina «Wanda» Niewiadomska zawsze marzyła o służbie na linii, warunki jednak na to nie pozwalały, dopiero Obrona Lwowa nasunęła jej taka sposobność. Świadczą o tym najlepiej jej własne słowa: «Tam, gdzie kule świszczą, tam gdzie bagnety błyszczą ciągnęło mnie zawsze, wiec tutaj zostaję»”.

Pośmiertnie za służbę w szpitalach legionowych i walki o Lwów, została w sierpniu 1931 roku odznaczona Krzyżem Niepodległości.

W miejscu gdzie poległa Janina Niewiadomska, a wcześniej śmiertelnie ranny został jej krewny – dowódca pododcinka „Góry Straceń” porucznik Józef Mazanowski, postawiono w 1925 roku pomnik upamiętniający walki o Persenkówkę.

RTR