7 marca w Historii Kresów

1919 – w Bitwie pod Torczynem z Ukraińcami zginął Leopold Lis-Kula – polski pułkownik Legionów, harcerz, jeden z najbardziej utalentowanych polskich oficerów.

Urodził się w 1896 r. Należał do starego rodu rycerskiego Kulów, a po matce był potomkiem sławnego pisarza i podróżnika Michała Czaykowskiego. Już w okresie nauki w gimnazjum w Rzeszowie założył w 1911 r. z kolegami tajne polskie stowarzyszenie, a potem organizację wojskową. Działał też w skautingu i Związku Strzeleckim.

W Legionach Polskich jako 18-letni chłopak wyróżnił się już w pierwszych walkach pod Kielcami, dowodząc kompanią w walkach pod Krzywopłotami i Łowczówkiem, a potem w kolejnych bojach – pod Jastkowem, Kamionką, Kostiuchnówką, Kamienną i Kuklą.

W 1918 r. zaczął tworzenie polskich oddziałów za frontem wschodnim. Mając 22 lata został pierwszym Komendantem Placu POW w Kijowie, organizował walki dywersyjne. Już w tym czasie w polskim wojsku opowiadano legendy o jego odwadze i braterskim stosunku do żołnierzy. Był ulubieńcem Józefa Piłsudskiego. Powierzano mu najtrudniejsze odcinki walk na Ukrainie. Na przełomie lat 1918-19 walczył w odsieczy Lwowa przeciwko Ukraińcom. W czasie zdobywania Torczyna został ciężko ranny i wkrótce zmarł z upływu krwi.

Pośmiertnie awansowany z majora na podpułkownika, a potem pułkownika. Odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari i Krzyżem Niepodległości z Mieczami. W okresie międzywojennym Leopold Lis-Kula był wzorem dla patriotycznej młodzieży, na jego cześć nazywano ulice, układano o nim pieśni. Jego imię nadano pociągowi pancernemu, a potem m.in. kolonii w gminie Torczyn i 23 Pułkowi Piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim.

1573 – Iwan Fedorowicz (Federow) założył we Lwowie pierwszą drukarnię w Monasterze św. Onufrego. W 1574 r. ukazało się tu wydanie księgi liturgicznej “Apostoł” i “Bukwar” – pierwszy wschodniosłowiański elementarz.

1759 – urodził się Tomasz Wawrzecki – polski polityk, generał, chorąży wielki litewski. Był zwolennikiem reform i aktywnym posłem Sejmu Czteroletniego, należał do Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1792 r. Podczas Insurekcji Kościuszkowskiej wyłożył środki na walkę zbrojną, organizował ją i dowodził powstańcami na Żmudzi i w Kurlandii. Był też radcą i pełnomocnikiem Rady Najwyższej Narodowej. Po klęsce w Bitwie pod Maciejowicami i schwytaniu przez Rosjan Tadeusza Kościuszki został Naczelnikiem Insurekcji. Zmarł w 1816 r.

1909 – urodził się Ryszard Siwiec – polski żołnierz Armii Krajowej, filozof. Ukończył Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Po wojnie pracował jako księgowy w Przemyślu. 12 września 1968 r. dokonał samospalenia w czasie obchodów dożynek na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie w proteście przeciwko agresji na Czechosłowację.

1919 – zmarła Maria Dulębianka – polska malarka, działaczka społeczna, sufrażystka, literatka, publicystka i emancypantka.

Mieszkała we Lwowie, gdzie publikowała w “Sterze” i “Kurierze Lwowskim”. Redagowała dodatek do “Kuriera” – “Głos Kobiet”. W czasie w obrony Lwowa w 1918 r. wraz z profesorem Antonim Cieszyńskim organizowała polską służbę sanitarną. Wyruszyła do Stanisławowa, Kołomyi, Czortkowa, Mikuliniec, Tarnopola i Złoczowa pomagając internowanym żołnierzom. W czasie tej misji zaraziła się od nich tyfusem i zmarła. Pogrzeb Dulębianki był jedną z największych manifestacji żałobnych we Lwowie. Wzięło w nim udział wielu Polaków i Ukraińców. Pochowana na Cmentarzu Obrońców Lwowa. Urodzona w 1861 r. we Lwowie.

1930 – w Trembowli urodził się Jerzy Wyrozumski – polski historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1944 – zginął Emanuel Ringelblum – polski i żydowski historyk, polityk, założyciel Oneg Szabat – organizacji tworzącej podziemne archiwum Getta Warszawskiego. Dokumenty te są jednymi z najcenniejszych źródeł wiedzy na temat funkcjonowania tego getta i eksterminacji Żydów podczas II wojny światowej. Uczestnik Powstania w Getcie. Rozstrzelany przez Niemców w Warszawie. Urodzony w 1900 r. w Buczaczu.

1945 – NKWD aresztowało generała Augusta Emila Fieldorfa “Nila”.

1949 – w więzieniu na Mokotowie został rozstrzelany Hieronim Dekutowski – cichociemny, legendarny dowódca oddziałów partyzanckich AK, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj oraz organizacji Wolność i Niezawisłość, ps. “Zapora”. Urodzony w 1918 r. Prawdopodobnie brał także udział w obronie Lwowa w 1939 r.

1969 – zmarła Anna Kowalska – polska pisarka blisko związana swoją twórczością ze Lwowem. Urodziła się w 1903 r. we Lwowie. Ukończyła lwowski Uniwersytet Jana Kazimierza. Po wojnie mieszkała w Warszawie.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 7 marca