Pomnik Ity Kozakiewicz na Łotwie

W poniedziałek 5 grudnia 2022 roku, w położonym nad Dźwiną mieście Jēkabpils na Łotwie, odsłonięto pomnik Ity Marii Kozakiewicz, polskiej działaczki społecznej i politycznej, założycielki i pierwszej prezes Związku Polaków na Łotwie.

Ita Maria Kozakiewicz urodziła się 3 lipca 1955 roku w Rydze. Jej ojciec Jerzy był Polakiem, zaś matka Rita – Łotyszką. W latach 1989–1990 Ita Kozakiewicz była pierwszym prezesem Związku Polaków na Łotwie. W 1989 została prezesem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Polaków na Łotwie, powstałego w listopadzie 1988 roku. Również w 1988 roku związała się z Łotewskim Frontem Ludowym, działającym na rzecz odrodzenia narodowego, autonomii, a następnie niepodległości Łotwy.

Swoją karierę polityczną zaczynała w 1989 roku, startując w wyborach do Rady Najwyższej Związku Sowieckiego z okręgu Jēkabpils. W wyborach 1990 roku wybrano ją w skład Rady Najwyższej Republiki Łotewskiej, jako reprezentantkę okręgu wyborczego w Jēkabpils. Zasiadała w Prezydium Rady Najwyższej Republiki Łotewskiej i była przewodniczącą Komisji do Spraw Praw Człowieka, w ramach której angażowała się w sprawy istotne dla przedstawicieli mniejszości narodowych.

Dzięki jej działaniom Ity Kozakiewicz Polacy jako pierwsza grupa mniejszościowa opowiedzieli się za niepodległością Łotwy i zaangażowali w walkę o wolność tego państwa. Przyznano jej nagrodę „Kobieta Łotwa” jako pierwszej i jedynej kobiecie w dziejach niepodległego państwa łotewskiego.

Ita Kozakiewicz zginęła tragicznie 28  października 1990 roku we włoskiej Gaecie, w falach Morza Tyreńskiego, w czasie kąpieli. Wracała z konferencji pod hasłem „Kraj – Emigracja”, na której po raz pierwszy Polacy ze Związku Sowieckiego spotkali się z rodakami z różnych zakątków świata. Została pochowana na cmentarzu św. Michała w Rydze.

Pamięć o Icie Kozakiewicz jest wciąż żywa w łotewskim społeczeństwie. Jej imieniem nazwane zostało Łotewskie Stowarzyszenie Towarzystw Mniejszości Narodowych. Jest też patronką polskiej szkoły w Rydze, nad której odrodzeniem aktywnie pracowała w latach 1989–1990.

Jej postaci poświęcono film dokumentalny pod tytułem „Ita” (autorzy: Nora Ikstena, Harijs Beķeris), a także publikację Armandsa Melnalksnisa „Zvaigznei tikai stunda” (2004; wydanie polskie „Tylko jedna godzina dla gwiazdy”, 2007).

Ita Kozakiewicz została w roku 2001 pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi RP.

Wspomnienie o Icie Kozakiewicz i wiersz Romualda Mieczkowskiego „Na śmierć Ity” opublikowane na łamach pisma „Znad Wilii” (11–24 listopada 1990 r.)
https://dzieje.pl

W uroczystości odsłonięcia pomnika udział wzięła wicemarszałek Sejmu RP Małgorzata Gosiewska, która podkreśliła, że Ita Kozakiewicz odtworzyła i rozwinęła działalność Polaków na Łotwie:

„Kierowała nimi tak, by z jednej strony czuli się Polakami, a z drugiej – obywatelami Łotwy i pracowali lojalnie wobec państwa łotewskiego”.

Ambasador RP na Łotwie Monika Michaliszyn z kolei oceniła, że Ita Kozakiewicz to:

„[…] nietuzinkowa i niezwykle ważna postać. Dzięki jej działalności doszło do bliskiego zjednoczenia się Polaków na Łotwie i do tego, że Polacy bardzo jasno opowiedzieli się po stronie odzyskiwania przez Łotwę niepodległości i niezależności od Związku Sowieckiego”.

Pomnik, autorstwa dyneburskiego Polaka Romualda Gibowskiego został sfinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, za pośrednictwem Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”.

RES

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: