Polska odbudowuje na Ukrainie obserwatorium II RP

Ukończony w 1938 roku obiekt był przeznaczony dla specjalistów z Uniwersytetu Warszawskiego. Swoją funkcję pełnił zaledwie przez dwa lata. Po tym, jak rozpoczęła się II wojna światowa, obserwatorium przejął Związek Sowiecki. Ostatnie badania prowadzono tutaj w czerwcu 1941 roku.

Poczynając od 2011 roku Polska sfinansowała kilka etapów prac odbudowy obserwatorium. Po remoncie z obserwatorium będą korzystali badacze nieba z Polski i z Ukrainy. Oprócz bezpośrednio obserwatorium na szczycie góry Pop Iwan będzie funkcjonowała stacja sejsmologiczna, ośrodek badawczy flory i fauny Karpackiego Parku Narodowego, międzynarodowa stacja meteorologiczna oraz ośrodek turystyczny. Przy obserwatorium będzie dyżurowała brygada ratowników górskich, którzy specjalizują się w operacjach ratunkowych w rejonie Czarnogórskiego grzbietu Karpat.

Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologiczne, nazywane później potocznie „Białym Słoniem”, zbudowano staraniem rządu Rzeczypospolitej  na szczycie Pop Iwana w latach 1936-1938 . Na pięciu piętrach obserwatorium znajdowały się czterdzieści trzy pomieszczenia. Był tu obszerny hol, mieszkania personelu, jadalnia i świetlica, biuro, pokoje gościnne, a także pomieszczenia z nowoczesną radiostacją i instrumentami meteorologicznymi. Izolowane termicznie ściany miały metr grubości i były ocieplone impregnowanym korkiem oraz wyłożone od wewnątrz cegłą. W wieży z miedzianą kopułą umieszczono astrograf z lunetą i szukaczem.

Jego kierownikiem do 18 września 1939 r. był geograf i meteorolog oraz działacz turystyczny Władysław Midowicz, który zgodnie z instrukcją ewakuując się na Węgry zabrał ze sobą najcenniejsze elementy wyposażenia obserwatorium. 19 września obserwatorium zajęły wojska sowieckie, a w grudniu tegoż roku oficjalnie przejął je w imieniu sowieckiej nauki prof. Aleksander Orłow. Od połowy 1940 roku funkcjonowała tu stacja meteorologiczna, w której od 10 września 1940 sowieci prowadzili stałe obserwacje meteorologiczne. Od wiosny 1941 do czasu niemieckiego ataku na Związek Sowiecki kierownikiem obiektu był Mychajło Karpowicz Korostarenko (1910-1988).

W czerwcu 1941 budynek zajęli Węgrzy, umieszczając w nim swoją placówkę graniczną. Po opuszczeniu przez nich budynku (zapewne jeszcze przed zimą tegoż roku) wyposażenie obiektu zostało rozszabrowane przez miejscową ludność. W marcu 1942 na Pop Iwana dotarł Kurt Walter, komisarz do spraw obserwatoriów astronomicznych w Generalnym Gubernatorstwie. Na jego wniosek zdemontowano i wywieziono z obserwatorium pozostałe jeszcze w nim części astrografu, a sam obiekt pozostawiono swojemu losowi.

Po wojnie środowiska astronomów ukraińskich i rosyjskich zaniechały odbudowy obiektu. Przez dziesięciolecia obserwatorium pozostawało w ruinie. Od 2011roku trwają prace zmierzające do odbudowy budynku z przeznaczeniem na wielofunkcyjny obiekt, mający pomieścić schronisko turystyczne, stację meteorologiczną oraz ośrodek dydaktyczny.

Kresy24.pl/Wikipedia.pl, Słowo Polskie

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: