Kościół pw. Świętego Ducha przy ul. Dominikańskiej 8 w Wilnie
govilnius.lt
Kościół Świętego Ducha i klasztor dominikanów w Wilnie to piękna, późnobarokowa świątynia na Starym Mieście (ul. Dominikańska 8) z lat 1753–1770; obecnie jedyna, w której sprawuje się liturgię wyłącznie w języku polskim.
Według legendy pierwszy kościół w tym miejscu miał powstać jeszcze za czasów Giedymina. W roku 1408 wielki książę Witold ufundował na tym samym miejscu kościół parafialny pw. Świętego Ducha, przekazany dominikanom przez wielkiego księcia Aleksandra w roku 1501. Ci też wznieśli obok niego swój klasztor. Kompleks niszczony był przez pożary w roku 1610 i 1655. Po nich też miały miejsce kolejne odbudowy. W latach 1679–1688 przeprowadzono kompleksową przebudową kościoła, podczas której otrzymał on obecne rozmiary. Świątynia po raz kolejny uszkodzona przez pożar otrzymała w latach 1752–1760 obecna kopułę i fasadę. Mimo kasaty klasztoru kompleks przetrwał do dnia dzisiejszego w formie zbliżonej do XVIII wiecznej.
W okresie powojennym kościół Świętego Ducha stał się ostoją polskości w Wilnie. Sama świątynia znajduje się w stanie względnie dobrym, budynki klasztorne mimo podjętych jeszcze w latach 80. XX wieku prac remontowych pozostają w znacznej mierze zdewastowane.
Ten bardzo ważny nie tylko dla kultury polskiej, ale również dla dziedzictwa całej dawnej Rzeczpospolitej kompleks pozostaje tylko częściowo rozpoznany pod względem jego historii budowlanej. Jedynie w klasztorze wykonano częściowe badania architektoniczne (2013 r.). Kościół pozostaje natomiast zupełnie nie rozpoznany.
Wizerunek Świętego Ducha – witraż w bazylice watykańskiej
Fot. Wikipedia – domena publiczna
Kościół pw. Świętego Ducha przy ul. Dominikańskiej 8 w Wilnie
Fot. Wikipedia – domena publiczna
Utworzony w grudniu 2017 roku Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA w dniu 7 lipca 2022 roku poinformował na swoim profilu na Facebooku, iż zakończył właśnie pierwsze prace badawcze w kościele pw. Świętego Ducha w Wilnie, których wyniki można śmiało określić jako sensacyjne.
„Badaniami kierowali profesorowie z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie – Fabian Welc (Instytut Archeologii) oraz Anna Sylwia Czyż (Instytut Historii Sztuki). […] Dzięki przeprowadzonym badaniom udało się wskazać absolutnie unikalne, bo dwukondygnacyjne ceglane podziemia, których powstanie badacze datują na czas po wielkim pożarze Wilna w 1610 r. […] Świątynia powstała w kilku etapach, posiada olbrzymią wartość artystyczną i architektoniczną. Jest też przykładem tzw. baroku wileńskiego. Mimo swojej niezwykłości obiekt dotychczas nie został zbadany.
Pod kościołem Ducha Świętego znajdują się unikalne w skali Litwy rozległe podziemia, w których – zgodnie z lokalną tradycją – spoczywa kilka tysięcy zmarłych (tzw. wileńskie królestwo zmarłych). W celu ich inwentaryzacji i weryfikacji przypuszczenia, że są one wielokondygnacyjne, w 2022 r. zostały wykonane nieinwazyjne pomiary geofizyczne połączone ze skaningiem laserowym. […] układ [podziemi] powtarza zapewne kształt murowanej, pierwszej świątyni dominikanów, a więc tej z czasów Aleksandra Jagiellończyka. Krypty są lekko odchylone na osi SW–NE i nie wiążą się bryłą kościoła, łączą się natomiast z mniejszymi komorami grzebalnymi o odmiennej i zróżnicowanej chronologii. Nie wychodzą one jednak poza obręb naw głównej i bocznych oraz prezbiterium, gdzie znajduje się osiemnastowieczna krypta dominikanów. Podczas badań udało się także częściowo wskazać mury fundamentowe z czasów Aleksandra Jagiellończyka oraz biegnący poprzecznie do kościoła mur ceglano-kamienny, na głębokości niespełna 4 m”.
Kinga Adamczyk na podst.: Honorata Adamowicz, Kościół Ducha Świętego najwspanialszym wileńskim zabytkiem późnego baroku, kurierwilenski.lt; Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA; Przewodnik po Wilnie i jego okolicach : z wykazaniem historycznym najbliższych stacyj kolei żelaznych / przez A. H. Kirkora, Wilno 1880; Elżbieta Klukowska, Przewodnik po Wilnie, Wilno–Częstochowa 2015; Henryk Mościcki, Wilno, Warszawa 1922; Najpiękniejsze kościoły Wilna, wybór i oprac. Krystyna Marczyk ; zdj. Bronisława Kondratowicz et al., Wilno 1997
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!