O Dzierżyńszczyźnie

LAS W KUROPATACH, GDZIE ZGINĘŁO WIELE OSÓB W CZASIE TERRORU STALINOWSKIEGO, W TYM POLAKÓW

Była to autonomiczna polska jednostka administracyjna utworzona w ZSRR, w obwodzie mińskim Białoruskiej SRR w 1932 r. Stolicą rejonu został Kojdanów przechrzczony na Dzierżyńsk. Oficjalna nazwa Polski Rejon Narodowościowy im. Feliksa Dzierżyńskiego, potocznie nazywany Dzierżyńszczyzną.

Jednym z powodów powołania polskich autonomii był fakt, iż sowieckie władze nigdy nie zrezygnowały z zamiarów opanowania Polski i ustanowienia w niej Republiki Radzieckiej. Marchlewszczyzna (powstała na Ukrainie w 1925 r.) i Dzierżyńszczyzna miały być zalążkami republiki, z której odbywałby się eksport rewolucji do Polski. Polski rejon w Białoruskiej SRR równie dobrze można było utworzyć gdzie indziej, bo Polacy mieszkali na terenie całej republiki. Zadecydowała bliskość Kojdanowa od ówczesnej polskiej granicy. Inicjatorami utworzenia byli polscy komuniści przebywający w ZSRR. Na terenie rejonu działały polskie szkoły, czytelnie, ukazywały się polskojęzyczne czasopisma i publikacje książkowe. Jednym z języków urzędowych na terenie rejonu był język polski. Kojdanowski Narodowościowy Rejon Polski, jak początkowo się nazywał, zajmował obszar 1000 km kw., liczył 44 tys. mieszkańców.

Na początku lat 30., podobnie jak w całym Związku Radzieckim w Dzierżyńszczyźnie została przeprowadzona kolektywizacja. Kościoły i kaplice zostały pozbawione funkcji sakralnych, a księżą uwięzieni lub zabici. Jako pierwsza została zlikwidowana Marchlewszczyzna (1935 r.), po niej w 1938 r. – Dzierżyńszczyzna. Tysiące Polaków zostało wywiezionych do Kazachstanu i na Syberię lub zabici. Liczba ludności w rejonie, co wynika z sowieckiego spisu w 1939 roku zmniejszyła się aż o 30%! W miejscu polskiego rejonu intensywnie zaczęto budować «Linię Stalina» – pas umocnień obronnych, mających bronić wschodniej granicy ZSRR.

Magazyn Polski NR 8 (80) sierpień 2012

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: