Napoleon Werakso, „Ewangeliczny pielgrzym”

Wśród  44 założycieli  Polskiego Oddziału Partyzanckiego  w Puszczy Nalibockiej w  maju 1943 r., znajduje się Napoleon Werakso(1), który pochodził z m. Bryniczewo powiat Stołpce gm. Derewno woj. Nowogródek(zaścianek – 16 domów mieszkalnych, 88 – mieszkańców, 43 – mężczyzn,45 –  kobiet. Wyznania rzymskokatolickiego –  83, prawosławnego –  5. Polacy –  84, Białorusini –  4.)(2)

Jednym z czołowych założycieli oddziału był jego brat cioteczny z Bryniczewa, oficer. W.P., por. Kacper Miłaszewski  „Lewald”.

Napoleon Werakso urodził się 3 grudnia 1921 r. w Bryniczewie, miał brata Wilhelma i siostrę Kunegundę. Do  czteroletniej szkoły uczęszczał  najpierw w pobliskiej Słobodzie, później  w Szkole Powszechnej w Derewnie ( lata 1929 – 1936)  – nauczyciele: p.p. Bałaban, Jadwiga Szostak, Eleonora Bolkówna, Stanisław Siejko.

W książce opisał czasy nauki w szkole i  nakreślił prozę życia codziennego swojej Małej Ojczyzny na tle uwarunkowań  społeczno – politycznych w Polsce – śmierć Marszałka Józefa Piłsudskiego, i wydarzeń w Europie –  międzynarodowe napięcie polityczne  w 1938 r.

Zobrazował  wkroczenie, i administrowanie w Derewnie Sowietów od  17 września 1939 r., i Niemców od czerwca 1941 r. (przewodniczący Sielsawietu  Leopold Wańkowicz, sekretarz Krasiłow, wywózki Polaków na Sybir, zniszczenie przez Niemców żydowskiej bożnicy, eksterminacja ludności żydowskiej).

Na pewno poznamy początki  polskiego ruchu oporu na Ziemi Stołpeckiej, obok postaci znanych dowiemy się np. kim byli; Jan Tomczyk,  Mieczysław Suwała, Józef Drzewiecki, Leśniewski itd.

„Tragedia goniła tragedię”, autor opisał modus  faciendi  sowieckiego i polskiego ruchu partyzanckiego, i  np. przedstawił  „kulisy” śmierci Kazimierza Jaroszyńskiego z Białomosza.

W dniu 19 czerwca 1943 r., Napoleon Werakso walczył w Powstaniu   Iwienieckim, po którym polskie oddziały wycofały się z Iwieńca do Puszczy  Nalibockiej.

Po  niemieckiej blokadzie Puszczy Nalibockiej i „rozsypce” polskich partyzantów, Napoleon Werakso został zatrzymany przez Niemców  i wywieziony na przymusowe roboty do III Rzeszy Niemieckiej. Pracował  tam niewolniczo  m.in.   w dużej fabryce „Reihn Metal Borsig” w Muenchengladbach. Po  zakończeniu wojny, w 1946 r., powrócił do Polski na Ziemie Odzyskane.

Choszczno 1947 r., Napoleon z żoną Heleną. Fot.z książki „Ewangeliczny Pielgrzym”

Zamieszkał w miasteczku Choszczno (niem. Arnswalde), gdzie  się ożenił   i założył rodzinę z krajanką z Bryniczewa  Heleną Lipnicką.

Interesujący jest wątek odwiedzin  u rodziców w Bryniczewie w Republice Białorusi w 1972 r.

Ostatnie rozdziały książki poświęcone są prozie życia  codziennego za PRL-u i współcześnie, oraz   ludziom i historii Choszczna.

Książka   posiada liczne fotografie rodzinne i  z historii Polski. Swego rodzaju leitmotivem   są sentencje  ewangeliczne, które  komponują się z tytułem.

Na okładce  znajduje się fotografia kościoła parafialnego w Derewnie, krzyż „Rodu Werakso” w Bryniczewie skradziony nocą przez totalitarną władzę, fragment listu od Ojca, i na tle krzyża fotografia p. Napoleona z pierwszego pobytu w  Bryniczewie po II wojnie światowej.

Wydawnictwo Copyright 2011 Napoleon Werakso, Warszawa 2012.

Stanisław Karlik

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: