„Między Dźwiną a Wilią”

Wspomnienia dowódcy Wileńskiego Zgrupowania nr 2 AK mjr. dypl. Mieczysława Potockiego „Kamień”, „Węgielny”.

 

Chyba dla większości współczesnych Polaków tytuł książki jest enigmatyczny. Dźwina, Wilia – gdzie to jest ?

Terytorium pomiędzy dwiema rzekami to Wileńszczyzna, ukształtowany historycznie i związany z kulturą polską obszar Wielkiego Księstwa Litewskiego.

II wojna światowa odcisnęła na tej ziemi swoje niebywałe i specyficzne piętno. Czy była to kulminacja mickiewiczowskiego proroctwa „44” ?

Mjr dypl. Mieczysław Potocki „Kamień”, „Węgielny”   w 1939 r. był oficerem SGO „Narew” w Łomży. Po ucieczce z internowania na Litwie wrócił do Wilna i podjął pracę konspiracyjną przeciwko Sowietom. W czerwcu 1941 r. ponownie uciekł, ale tym razem z jadącego na wschód  transportu sowieckiego.  Z powrotem wrócił do Wilna i podjął pracę konspiracyjną  przeciwko Niemcom. Konspiracja na terenie Wileńszczyzny miała wrogów w Niemcach i Litwinach o orientacji niemieckiej. Relacje z komunistami zależały od sytuacji polityczno – strategicznej na froncie wschodnim.

Od jesieni 1941 r. na terenie Wileńszczyzny działała polska dywersja na liniach komunikacyjnych w ramach V odcinka „Wachlarza”.

W 1942 r. KG AK zorganizowała inspektoraty A, B, C, F, E.  Mjr dypl. Mieczysław Potocki  „Kamień”, „Węgielny” został dowódcą  inspektoratu B (powiat święciański i brasławski) do którego włączono C (powiat postawski i dziśnieński). W lutym 1944 r. utworzono brygady partyzanckie, a od kwietnia Zgrupowania. Mjr dypl. Mieczysław Potocki został mianowany dowódcą Zgrupowania nr 2 w skład którego wchodziły brygady: 1. „Wileńska – 580 strzelców, 4. „Narocz” – 620 strzelców, 23. „Brasławska” – 410 strzelców, 24. „Dryświaty” , 36. „Żejmiana” – 360 strzelców.

Jeszcze przed nadejściem frontu sowiecko – niemieckiego, Polacy stoczyli liczne bitwy z Niemcami, Litwinami i Sowietami ( Worziany, Radziusze, Bałosza, Gieladź, Kiemieliszki, Szakień, Łokciany…).

Mjr dypl. Mieczysław Potocki „Kamień”, „Węgielny” nawiązał kontakt z wojskami sowieckimi – z gen. Gładyszewem i  ppłk. Morozowem z 277. Dywizji Piechoty. Polacy  mieli uderzyć na Dzielnicę Kalwaryjską w Wilnie, ale Sowieci zmienili rozkaz  i  dlatego  11 lipca 2. Zgrupowanie wyzwoliło Mejszagołę.

Na rozkaz gen. Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilk”, zmierzając do rejonu koncentracji pod Wołkorabiszkami w dniu 13 lipca stoczyli regularną ogólnofrontową walkę z Niemcami pod Krawczunami – wyeliminowali 1000 żołnierzy niemieckich.

Sowieci nie dotrzymali obietnicy utworzenia 19 Dywizji Piechoty Armii Krajowej, i aresztowali wszystkich dowódców oraz żołnierzy w Boguszach k. Wilna w dniu 17 lipca 1944 r.

Polaków oskarżono o prowadzenie walki przeciwko Sowietom i zwalczanie komunistów.

Mjr dypl. Mieczysław Potocki „Kamień”, „Węgielny” przeszedł więzienne piekło  na Łukiszkach i ulicy Ofiarnej w Wilnie, w Ostaszkowie i Morszańsku w Rosji oraz na ulicy Rakowieckiej w Warszawie. W celi na Łukiszkach rozmawiał m.in. z księdzem Mieczysławem Suwałą „Oro” z UBK – dlaczego z Uderzeniowych Batalionów  Kadrowych ?  Ksiądz pochodził z partyzantki nowogródzkiej – ze Zgrupowania Stołpecko – Nalibockiego AK i był zatrzymany przez Sowietów w dniu 1 grudnia 1943 r.

Z komunistycznych więzień wyszedł dopiero po 1950 r.

Niezmiernie interesujące i nieznane wspomnienia trzeba koniecznie przeczytać.

Książkę wydała Oficyna Wydawnicza Mireki, Warszawa – Kraków 2015 r.

 

Stanisław Karlik