Lektura na weekend: miniatura borysławska

Kolorowana pocztówka z widokiem Boryspola. Widoczne liczne szyby naftowe

Galicyjska „gorączka ropy” – refleksje na temat rozwoju i stagnacji Borysławia.

Borysław. 35-tysięczna miejscowość na zachodniej Ukrainie w obwodzie lwowskim. Od 2009 roku posiadająca tytuł miasta partnerskiego Wałbrzycha, gdzie po zakończeniu II wojny światowej znalazły się tysiące jej mieszkańców.

Jakim było oblicze kresowego grodu, rozbitego na dwie populacje, z których jedna trwa tam, gdzie niegdyś, druga zaś przeniosła się na Śląsk, niosąc w sobie „miasto po drogach wygnania”?

Dzieje Borysławia są bardzo długie: pierwsze wzmianki na jego temat pochodzą z XIV wieku. Jednakże prawdziwe dzieje miasta wiążą się nieodmiennie z  opracowaniem przez Ignacego Łukasiewicza w latach 50. XIX wieku metody rafinacji petroleum oraz możliwością praktycznego wykorzystania owego rafinatu jako paliwa do lamp.

Wynalazek Łukasiewicza wywołał boom na ropę naftową. Bogate pokłady tejże znajdowały się podówczas w ziemi pomiędzy Drohobyczem a Borysławiem właśnie –  dzięki czemu już wkrótce rozwinął się tutaj przemysł wydobywczy, a cały obszar otrzymał nazwę Zagłębia Borysławsko-Drohobyckiego.

Rozwój miasta przebiegał w tempie piorunującym: o ile w 1850 Borysław liczył sobie 759 mieszkańców, o tyle pół wieku później było ich już 12 tys., by – w czasach ZSRS osiągnąć 35 tys. Na przestrzeni jednego stulecia liczba mieszkańców „galicyjskiego Baku” zwiększyła się zatem ponad 45-krotnie.

Rozwój przemysłu borysławskiego nie przypominał jednak sielanki – raczej naznaczony był drapieżnością przedsiębiorców i powszechną demoralizacją ludności napływowej. Nieprzypadkowo jeden z wybitniejszych pisarzy ukraińskich drugiej połowy XIX w. a zarazem zdecydowany krytyk kapitalizmu Iwan Franko umiejscowił akcję kilku swych powieści właśnie w Borysławiu, który w jego oczach uosabiał to, co najgorsze w rodzącym się ładzie ekonomicznym.

W okresie austriackim, a następnie w II RP Borysław był miastem wielokulturowym. Obok Polaków i Ukraińców zamieszkiwała je liczna mniejszość żydowska. Niezależnie od podchodzenia mieszkańcy Borysławia ogniskowali swe życie – w takiej bądź innej formie – wokół przemysłu wydobywczego.

Sąsiedztwo trzech  grup etnicznych wchodzących w fazę narodowotwórczą nierzadko prowadziło do konfliktów. I tak w roku 1884 wybuchła w mieście tzw. „wojna borysławska”, w której najpierw doszło do pogromu Żydów, a następnie do żydowskiego odwetu na ludności chrześcijańskiej.

W II RP w Zagłębiu Borysławskim pozyskiwano kilkadziesiąt procent ogólnego wydobycia ropy naftowej. Był to okres świetności miasta.

II wojna światowa i związana z nią eksterminacja żydów, a następnie wysiedlenia Polaków z zachodniej Ukrainy na dobre zniszczyły wielokulturowy charakter Borysławia.

Miasto jednak dalej wydobywało ropę. Kryzys nastąpił w latach 60., kiedy okazało się, że tutejsze złoża są ograniczone. Zahamowany został wzrost liczby mieszkańców, a całe Zagłębie popadło w stagnację, która w dużej mierze trwa do dziś.

Dominik Szczęsny-Kostanecki

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: