Kto był kim w Wołożynie w latach 1921/40

(Na podstawie relacji Ireny Bujalskiej z dnia 20.10.2008 r.)

Po odzyskaniu przez Polską niepodległości i po Traktacie Ryskim z 1921 r., Wołożyn liczył ogółem 2630 mieszkańców (1196 kobiet, 1434 mężczyzn). Wyznania rzymskokatolickiego – 238, prawosławnego – 954, ewangelickiego – 1, mojżeszowego – 1434, mahometańskiego – 3. Narodowość polską podawało – 701, białoruską – 688, żydowską – 1217, rosyjską – 24. Budynków mieszkalnych – 377, innych mieszkalnych 2(1)

Miasteczko nad rzeką Wołożynką, lewym dopływem Isłoczy, która łącząc się z rzeką Berezyną Niemeńską, wpada do Niemna. Słynęło w W.Ks. Litewskim z handlu bydłem, końmi i skórami. Nazwa najprawdopodobniej od polskiego „woły żyń” – woły goń, pędź.

Za I Rzeczypospolitej istniała w Wołożynie słynna na cały świat szkoła rabinów – jeszybot. Mówiono: „Mądry jak rabin wołożyński”. W XV – XVI w. własność książąt Wołożyńskich, z tego samego pnia co Holszańskich, Gasztoldów, od 1614 r. Słuszków, później Czartoryskich i od 1803 Tyszkiewiczów.(2)

Wołożyn odpadł od Rzeczpospolitej w czasie II rozbioru w 1793 r. Powrócił po odzyskaniu niepodległości i po Traktacie Ryskim w 1921 r.

– Arabkiewiczówna – nauczycielka w szkole,

– Bartak – pułkownik Baonu KOP. Miał córkę Wandę, syna Jędrka,

– Bujalski Bazyli –urzędnik, pracownik Kasy Stefczyka w Wołożynie. Do Wołożyna przybył z rodziną z Naliboków. Przyjaźnił się z braćmi Rymaszewskimi, którzy byli plenipotentami dóbr hr. Tyszkiewicza w Pierszai,

– Borowski – emerytowany podoficer KOP-u, właściciel sklepu,

– Brudni – właściciele dwóch hoteli,

– Błażewiczówna Róża – nauczycielka w szkole,

– Bocewicz – inspektor szkolny, córki Marysia i Zosia. Przeniesiony do Kobrynia,

– Chlebnikow Konstanty – druh wołożyńskiej chorągwi harcerskiej. Był uczniem petersburskiej szkoły paziów. Aresztowany w 1939 r., wywieziony na Sybir, od 1941 r. w Armii gen. Andersa,

– Chlebny Bolesław – geometra, żona Zofia, córka Halina – gimnazjalistka,

– Cart – felczer,

– Cichy – Starosta Powiatowy,

– Dratwicki – właściciel piekarni, rodzina mieszkała przy ul. Polnej, zastrzelony przez Niemców,

– Deinsteten – kierownik szkoły za sowietów,

 

– Famiński Eugeniusz – dr medycyny, dyrektor powiatowego szpitala przy ul. Sadowej, jeniec Armii Czerwonej z 1920, (na zdjęciu  pracowników Starostwa zidentyfikowany przez  Jacka Grzybałę).

Dr  Famiński z synem Aniusiem. Fot. ze zbiorów Bohdana Nielubowicza.

– Gnoiński Antoni – komendant P.P., żona z Pietraszkiewiczów,

– Gróźdź Brunon – komornik, rodzina mieszkała za cerkwią, żona Ludmiła, córka Regina, syn Witold. Posiadali własny drewniany dom przy ul. Wojciechowskiego,

– Głuchowski – właściciel apteki przy ul. Piłsudskiego,

– Hlebowiczowie – zamieszkiwali przy ul. Krzywej, rodzinę pamięta Irena Bujalska, mieli syna Karola i ciotkę Borowską,

– Horbaczewska – hufcowa,

– Jahołowski – dr okulista, mieszkał z rodziną przy ul. Piłsudskiego – Polna. W tym samym budynku mieścił się Inspektorat Szkolny,

– Jodo – kierownik Szkoły Powszechnej nr 2, która znajdowała się nad Wołożynką, w tym samym budynku Gimnazjum,

– Karuzin – dr medycyny, chirurg. Najprawdopodobniej przyszedł do pracy w szpitalu wołożyńskim ze szpitala w Iwieńcu. W 1937 r., pełnił obowiązki lekarza „kolonijnego” w Nowojelni k. Nowogródka, syn Lońka jeździł rowerem z małpką na ramieniu,

– Kendierałow – Rosjanin, białogwardzista, rodzina mieszkała przy ul. Piłsudskiego,

– Kaska – policjant, wywieziony na Sybir. Rodzinę wywieziono w kwietniu 1940 r. , Bajanaul obw. Pawłodar. W Kazachstanie spotkał Grzegorza Suchockiego z Wołożyna,

– Klimek – naczelnik poczty w Rynku, syn Stefan chodził do szkoły z Ireną Bujalską,

– Kleinborg – właściciel piekarni przy ul. Narutowicza,

– Liminowicz – nauczyciel polonista w szkole,

– Ławrynowicz – rodzina urzędnicza,

– Murza Murzicz – Tatar, wyznawca islamu. Meczetu w Wołożynie nie było,

– Maresz – lekarz wojskowy,

– Onoszko – właściciel masarni, pierwsza żona była krawcową,

– Portosionek – sekwestrator, prawie na śmierć ukamienowany podczas prowadzenia do koszar zamienionych na więzienie, „Dni Swabody”,

– Polak – właściciel elektrowni,

– Poznowicz – rodzina urzędnicza,

– Panasiuk Bogumił – właściciel księgarni i biblioteki przy ul. Piłsudskiego, mieszkał przy sklepie z żoną Julią i synem Kazimierzem,

– Rappaport – właściciel tartaku,

– Rotkiewicz – właściciel sklepu wędliniarskiego w Rynku,

– Rogowin Chona – podczas zamieszek w Wołożynie 17 września 1939 r., obronił przed chuliganami księdza Antoniego Udalskiego. Służąc w sowieckiej milicji, prawdopodobnie ostrzegł księdza o planowanej rekwizycji sakraliów z kościoła pw. św. Józefa. Brał udział w wywózce ludzi na Sybir,(3)

– Rogowin Ryfka – brat Chony, służył w wołożyńskiej milicji, brał udział w wywózce mieszkańców na Sybir,(4)

– Sołowiej Kazimierz, ksiądz prefekt – przygotowywał dzieci do I Komunii Świętej, przez Litwę przedostał się do Anglii, gdzie przyczynił się do wybudowania kościoła pw. św. Andrzeja Boboli,

– Siostrzeńcewicz Bogusz – wdowiec, dzieci: Witold, który uczył się w szkole marynarki wojennej, Sławek, Lubomir i Włodzimierz (Dodzik), mieszkali u pp. Gróździów,

Szyszko – policjant,

– Sałacki – prawdopodobnie komendant policji z Wołożyna. Rodzina zesłana na Sybir razem z rodziną Bujalskich, Komenda P.P. przy końcu ul. Polnej na skraju Kolonii Urzędniczej.

– Sidorski – właściciel apteki przy Rynku,

– Stelmach – inspektor szkolny po Bocewiczu, aresztowany przez sowietów, żona i córka Jadzia,

– Suchocki Grzegorz ­– pracownik Magistratu, rodzina wynajmowała mieszkanie u p. Dalinkiewicza przy ul. Krzywej,

– Treczyński – w 1935 r., kierownik Szkoły Powszechnej przy ul. Sadowej,

– Tomaszewski  Aleksander ­- kapitan, dca Baonu KOP „Wołożyn”, żona Wanda Tomaszewska z Ekowskich i córka Aleksandra –  Ludomiła – gimnazjalistka.

Wołożyn, kapitan Tomaszewski Aleksander w środku. Fotografie ze zbiorów Adama S. Kaczmarka

– Turski – prawnik,

– Udalski Antoni, ksiądz proboszcz kościoła św. Józefa. Pomagał biednym, w tym żonie będącego w więzieniu Chony Rogowina, rozstrzelany przez Niemców za chrzczenie żydowskich dzieci,

– Wiącek Wincenty – kierownik Szkoły Powszechnej w 1938 r.,

– Wąsowiczówna Czesława – nauczycielka w szkole,

– Wiesiołowski – Starosta Powiatowy,

– Wilkoccy – bracia, właściciele sklepu spożywczego w Rynku,

– Weinmann – dyrektor Komunalnej Kasy Oszczędnościowej przy ul. Piłsudskiego, mieszkał przy ul. Polnej. Zmarł w latach 30 – tych. Irena Bujalska jako dziecko widziała uroczystości pogrzebowe w prawosławnej cerkwi. Przy otwieraniu trumny, najprawdopodobniej na skutek naciśnięcia na łokieć „odskoczyła ręka”, co stworzyło wrażenie jakby chciał wstać. Baciuszka poświęcił, i położył na czole zmarłego paseczek z napisem,

– Weinberg – właściciel sklepu obuwniczego w Rynku,

– Zdasień – inspektor nadzoru budowlanego na terenie powiatu wołożyńskiego. Nadzorował m.in. budowę szkoły powszechnej w Szykuciach k. Iwieńca,

– Żydek – właściciel cukierni w Rynku,

Stanisław Karlik