Kresowe nalewki na zdrowie i humor

Nadszedł czas urodzaju owoców. Zarówno tych uprawianych w sadach, przydomowych ogródkach, jak i leśnych, zbieranych od dawien dawna i przerabianych w kuchniach dworskich, mieszczańskich i wiejskich na różne sposoby. Kresowiacy uwielbiali, a ich potomkowie nadal przepadają za domowymi nalewkami produkowanymi według własnych receptur.

Trunki te na terenie przedwojennych Kresów były przede wszystkim domeną szlacheckich dworów i bogatszych mieszczan. Kresowa wieś zdecydowanie gustowała w mocniejszych napitkach, zazwyczaj produkowanych własnym sumptem, nie zawsze zresztą zgodnie z obowiązującym prawem. Ale i pod strzechą doceniano zdrowotne zalety nalewek, które wyrabiano na bazie wszelakich dostępnych ziół i leśnych owoców – borówek, malin lub świeżych odrostów sosny i jodły.

Jedno było wspólne dla dworów, miast i wsi – nalewki pito głównie „dla zdrowotności” jesienią, zimą i wiosną, gdy szalały wszelkiego rodzaju przeziębienia i infekcje.

Nalewki w wielu miejscach Kresów doczekały się własnej kultury picia. Spożywano je zazwyczaj w towarzystwie rodziny i przyjaciół, głównie wieczorami do kolacji. Podawano w specjalnych karafkach i rozlewano do małych kieliszków przeznaczonych właśnie do tego trunku. Rasowe nalewki miały i mają do dzisiaj moc od 30 do 45 procent. Te 30-35-procentowe zyskały miano babskich. W mocniejszych gustowali panowie.

 

Nalewka z wiśni

Wiśnie w sadach jak i dziko rosnące można spotkać w całej Europie i Azji. Na Kresach stanowiły nieodzowny element przydomowych ogrodów owocowych. Obsadzano nimi również miedze dzielące majątki ziemskie.

Owoce wiśni mają właściwości antybakteryjne. Działają też przeciwzapalnie. Mają właściwości odtruwające i przeczyszczające.

SKŁADNIKI:

3 kg wydrylowanych wiśni

30 pestek z wiśni

1 kg cukru

1,5 l czystej wódki

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Wiśnie, pestki i cukier wsypać do dużego słoja. Potrząsnąć nim kilka razy, aby cukier oblepił wszystkie owoce. Słój odstawić w zaciemnione miejsce na 2-3 tygodnie, aż owoce wypuszczą sok. Zlać sok ze słoja i połączyć go z wódką. Odstawić na minimum trzy tygodnie. Im nalewka starsza, tym bardziej wyrafinowany ma smak.

 

Nalewka żurawinowa

Żurawina dziko rosnąca, a obecnie uprawiana też na dużą skalę od dawna miała opinię bardzo zdrowej. Stosowano ją zwłaszcza na infekcje dróg moczowych i wrzody żołądka. Współcześnie zalecana jest przy leczeniu miażdżycy i cukrzycy.

SKŁADNIKI:

0,5 kg świeżej żurawiny

30 dkg cukru

0,5 l przegotowanej, ostudzonej wody

0,5 l spirytusu

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Żurawinę zemleć. Następnie wsypać cukier, dolać wody i spirytusu. Przelać do gąsiorka i zakorkować. Co kilka dni wstrząsnąć. Po miesiącu przecedzić i zlać do butelek. Leżakować minimum dwa miesiące.

Nalewka z pigwy

Pigwa na Kresach nie była rozpowszechniona tak jak dzisiaj. Sadzono ją jedynie w przydworskich sadach jako ciekawostkę botaniczną pięknie kwitnącą wiosną. Była tak traktowana głównie dlatego, że jej surowe owoce nie nadawały się do jedzenia. Z czasem doceniono jej walory i zaczęto wytwarzać z jej owoców różne przetwory. Okazały się również doskonałym składnikiem do robienia nalewki.

Już dawno temu odkryto, że owoce pigwy działają bakteriobójczo i wzmacniająco. Współczesne badania potwierdziły tę opinię, wzbogacając o wiedzę, że pigwa ma bardzo dużą zawartość witaminy C. Przetwory z tych owoców regulują też ciśnienie krwi i wzmacniają układ odpornościowy.

SKŁADNIKI:

1 kg pigwy

0,5 kg cukru

0,5 l spirytusu

1 l przegotowanej, ostudzonej wody

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Umyte i pokrojone owoce wsypać do słoja, przesypując cukrem. Wstrząsać słojem codziennie przez dwa tygodnie. Następnie zlać sok i wymieszać go ze spirytusem i wodą. Leżakować co najmniej przez miesiąc.

 

Nalewka z mięty

Mięta jest ziołem rozpowszechnionym na całym kontynencie eurazjatyckim. W kresowej krainie rosła dziko na brzegach rzek, jezior i sadzawek. Dopiero w czasach dwudziestolecia międzywojennego zaczęto ją hodować w przydomowych ogrodach i rozróżniać jej odmiany.

Przygotowywano z niej różne mikstury zalecane przy dolegliwościach przewodu pokarmowego. Również takie właściwości posiada nalewka z tego zioła. Mięta działa żółciopędnie, ułatwiając trawienie. Eliminuje też wzdęcia.

SKŁADNIKI:

10 gałązek świeżej mięty

0,5 l spirytusu 70 proc.

15 dkg cukru

200 ml wody

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Umytą miętę zalać w słoju spirytusem i odstawić na 10 dni w ciemne miejsce. Ugotować syrop z cukru i 200 ml wody. Wystudzić. Miętę przecedzić i płyn wymieszać z syropem. Przelać do butelek, zakorkować i odstawić na trzy miesiące.

 

Nalewka kawowa

Kawa trafiła do Polski z dworem Jana III Sobieskiego wracającego po wiktorii wiedeńskiej do kraju. Worki z niezwykłym ziarnem były częścią zdobycznego łupu, jaki przypadł Sobieskiemu. Nikomu nie przyszło wówczas do głowy, aby kawę mleć. Jej ziarna gotowano w całości i choć tak przygotowany wywar nie był zbyt smaczny bez dodatku cukru czy miodu, to jednak jego wspaniały zapach przekonywał coraz szersze rzesze do jego picia. Kawa w dawnej Rzeczypospolitej najszybciej zyskiwała smakoszów na terenach Kresów, gdzie Sobieski miał swoje siedziby, w których raczył gości egzotycznym, nowo przywiezionym spod Wiednia napojem.

Dość szybko odkryto, że kawa działa pobudzająco. Dopiero wiele lat później przekonano się, że obniża stres, zmniejsza ryzyko cukrzycy, poprawia krążenie krwi i spala tłuszcz. A nalewka z kawy łączy wszelkie te dobrodziejstwa razem.

SKŁADNIKI:

10 łyżek kawy ziarnistej

1 szklanka przegotowanej, ostudzonej wody

0,5 szklanki miodu

laska wanilii

1 l spirytusu lub mocnej czystej wódki

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Ziarna kawy razem z przekrojoną wzdłuż laską wanilii włożyć do słoja, zalać spirytusem lub wódką, zakręcić pokrywką i odstawić na 14 dni w ciepłe, ale zaciemnione miejsce. Następnie do słoja z kawą i wanilią dolać wodę z miodem. Odstawić na kolejne 14 dni. Po tym czasie przecedzić zawartość słoja przez gazę rozłożoną na sicie i rozlać do butelek. Leżakować minimum dwa miesiące. Przed spożyciem można wzbogacić, dodając do butelki przygotowaną wcześniej masę z dwóch żółtek utartych z miodem i przyprawionych delikatnie cynamonem.

Tekst i zdjęcia ATK