Dzień Zaduszny
Fot. ShutterStock
Pamięć o zmarłych jest nieodłącznym elementem kultury krajów na całym świecie. W czasach historycznych cześć zmarłym oddawano nawet kilka razy do roku. Dzisiaj w Polsce 1 i 2 listopada świętujemy udając się całymi rodzinami na cmentarz, zapalając znicze, układając wieńce i poświęcając zmarłym nasze modlitwy. Katolicy odwiedzają kościoły, a w trakcie mszy odczytywane są imiona i nazwiska zmarłych. Wielu zamawia msze specjalnie w intencji swych bliskich, którzy odeszli. Nie należy zapominać, że zarówno Wszystkich Świętych, jak i Zaduszki wiążą się ze wspomnieniami zmarłych, co staje się po prostu pretekstem do rodzinnych spotkań.
Obchody liturgiczne Zaduszek w Kościele katolickim obejmują oficjum, trzy msze oraz procesję. Pierwotne oficjum, wprowadzone przez benedyktynów kluniackich, obejmowało dodatki do liturgii godzin, składające się z jutrzni, laudesów i nieszporów. Dopiero w 1911 roku wprowadzono do brewiarza pełny zestaw modlitw przeznaczonych na dzień 2 listopada. W 1972 roku włączono do oficjum Dnia Zadusznego nowe hymny.
„Wszyscy święci”, obraz pędzla Albrechta Dürera z ołtarza w Landau z 1511 roku
Fot. Wikipedia – domena publiczna
W 1311 roku wprowadzono do liturgii mszy specjalny formularz na Dzień Zaduszny, zwany od jego pierwszych słów mszą Requiem. Modlitwy i czytania mszalne miały w nim jedną wersję. Do najbardziej znanych elementów tego formularza należy sekwencja Dies irae. Formularz ten zatwierdził sobór trydencki. W 1915 roku wprowadzono do niego dwa dalsze zestawy czytań i modlitw, a w 1919 roku dodatkową prefację za zmarłych. W 1970 roku zatwierdzono trzy, odrębne formularze mszalne i pięć prefacji, powiększono też zestaw czytań. Wprowadzono również Alleluja.
Liturgia Wspomnienia Wszystkich Wiernych Zmarłych w katedrze wawelskiej
Fot. Wikipedia – domena publiczna
Zwyczaj odprawiania przez każdego prezbitera trzech mszy w Dzień Zaduszny zapoczątkowali w XV wieku dominikanie hiszpańscy. W 1748 roku papież Benedykt XIV zatwierdził tę praktykę dla Hiszpanii, Portugalii oraz ich kolonii. W roku 1915 papież Benedykt XV polecił ją stosować wszystkim kapłanom katolickim, wzywając do modlitw za ofiary I wojny światowej.
Procesję zaduszną odprawia się w kościele, wokół kościoła lub na cmentarzu. Obejmuje ona pięć stacji, podczas których modli się kolejno za zmarłych biskupów i kapłanów, krewnych, dobrodziejów, pochowanych w parafii oraz wszystkich zmarłych.
W Polsce dodatkowym elementem obchodów są wypominki, których najstarsze świadectwo, pochodzące z XV wieku, zachowało się w Kazaniach gnieźnieńskich.
„Zaduszki”, obraz olejny Ferdinanda Waldmüllera z 1839 roku, Stara Galeria Narodowa w Berlinie
Fot. Wikipedia – domena publiczna
Niektóre wyznania chrześcijańskie nie obchodzą Zaduszek (m.in. Świadkowie Jehowy, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego). Świadkowie Jehowy nie wierzą w nieśmiertelność duszy, dlatego też odrzucają wszelkie praktyki i zwyczaje wynikające z tego poglądu, wskazując również na pogańskie pochodzenie tej uroczystości. Natomiast w Kościele prawosławnym nie ma tradycji modlitwy za zmarłych 2 listopada. Odbywają się one w 3., 9. i 40. dniu po pochówku oraz pierwszą rocznicę od pochówka. Szczególne dni, gdy wierni odwiedzają groby zmarłych to: sobota poprzedzająca dzień św. Dymitra z Tesaloniki (Dymitriewskaja Roditielskaja Subbota), Niedziela Przewodnia oraz święto Radonicy wypadające w dziesiąty dzień po Passze.
Do XX wieku, w różnych regionach Niemiec, na Dzień Zaduszny wypiekano specjalne chleby i kołacze, które rozdawano biednym w zamian za modlitwę w intencji zmarłych z ofiarującej jedzenie rodziny. Podobne zwyczaje panowały w Hiszpanii, w której przez wieki nazywano Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych „dniem rozdawania chleba”.
W Ameryce Łacińskiej urządzano 2 listopada korowody, uczty i zabawy, które nadały Zaduszkom charakter radosnego święta. W krajach tego kontynentu składano zmarłym w ofierze jedzenie na grobach a także dotykano chlebem nagrobków, aby następnie spożyć go w rodzinach lub rozdać ubogim.
Kinga Adamczyk na podst.: Piotr Grochowski, Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach, Toruń 2009; Barbara Ogrodowska, Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Warszawa 2001; Encyklopedia katolicka, T. 4, Lublin 1995; Encyklopedia katolicka, T. 20, Lublin 2014; Czesław Witkowski, Doroczne polskie obrzędy i zwyczaje ludowe, Kraków 1965
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!