Kraj polnych kamieni, czyli moja nietypowa podróż do Hruszówki

Autor artykułu (Dymitr Zagacki) postanowił pokazać Czytelnikom, jak mogłaby wyglądać nietypowa podróż do Hruszówki. W tym celu trzeba przejechać lub przejść kilkanaście kilometrów oraz uważnie patrzeć pod nogi i wokół siebie.

– Nie mając samochodu, postanowiłem na początku dojechać autokarem z Baranowicz do Lachowicz, a potem dojść do Hruszówki na piechotę. Pieszy wymarsz zajął około 40 minut spokojnym krokiem. Idąc drogą przecinającą pole mimo woli zwracasz uwagę, że okolica jest piaszczysta i bogataw polne kamienie różnych rozmiarów, kształtów i kolorów.

Kamień polny to twór polodowcowy, bowiem lądolód w epokę plejstocena pokrywał obszar współczesnej Białorusi. Ludzie od dawna zbierali głazy narzutowe z pól i eksploatowali. Przecież darmowy materiał aż prosiłsię,żeby gowykorzystać! Z kamieni polnych budowano domy i budynki gospodarcze, z wielkich otoczaków budowano masywne ogrodzeniawiejskich siedzib tam, gdzie było go w nadmiarze.

W Hruszówce kamień polny był powszechnie wykorzystywany. Czy zwiedzając dwór zwracaliście uwagę iż główna droga do domu mieszkalnego zabrukowana tym kamieniem o rożnym zabarwieniu – szarym, czerwonym, czerwonawym, granatowym, zielonkawym, brązowym, żółtawym? Taki rodzaj nawierzchni nazywano kocimi łbami. Ciekawe,że stosowana od wieków technologia jej układania jest bardzo podobna do sposobu układania nowoczesnych bruków?

Kocie łby w Hruszówce

Żeby nawierzchnia nie zapadała się i nie rozjeżdżała w czasie użytkowania, układano ją na odpowiednio przygotowanym podłożu składającym się z podbudowy i podsypki. Grubość podbudowy zależała od rodzaju gruntu (na podmokłym powinna była grubsza, na suchym płytsza) i od sposobu użytkowania nawierzchni. Podbudowa pełniła dwie funkcje – nośną i filtracyjną. Na zagęszczonej podbudowie układało się podsypkę czyli warstwę wyrównującą z piasku. Szczeliny między kamieniami wypełniało się piaskiem i dopiero wtedy ubijano nawierzchnię.

Z kamienia i cegły wzniesiono magazyn spirytusu. Jest to jeden z najciekawszych budynkówna terenie dworu. Patrząc na niego widać iż kamień był nie tylko materiałem niezniszczalnym, lecz miał także wysokie wartości estetyczne. Niemalże w idealny sposób zharmonizowany ze środowiskiem.

Kamień polny był wykorzystywany nie tylko w celach gospodarczych. Od wieków wielkie i niezwykłe głazy pełniły funkcje sakralne, były miejscami kultu.

Kapliczka i kamień z krzyżem w Paszkowcach

W pobliżu Hruszówki są dwa miejsca, gdzie można zobaczyć podobne okazy. W sąsiednich Paszkowcach obok pięknej kaplicy przydrożnej z drewnianą rzeźbą ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa
leżą dwa kamienie z wyrytymi na nich wizerunkami krzyży. Najciekawsze głazy znajdują się we wsi Potapowicze położonej w odległości kilku kilometrów od dawnego dworu Reytanów.

Głazy z napisami w Potapowiczach

Głazy z napisami w Potapowiczach

Widać na nich wyryte krzyże łacińskie i greckie, a także datę «1683». Na niektórych są jezuicki skrót «IHS» (Bóg z nami). Jeden zawiera napis «Maria» Na jednym z głazów w ogóle wyraźnie widoczny symbol falliczny. Mógł być wyryty jeszcze sprzed czasów chrześcijańskich.

Badania kamieniz Potapowicz prowadził jedynie białoruski historyk Czerniawski w latach 1980-ch. Obecnie istnieje kilka wersji co do powstania napisów i symboli. Według najbardziej popularnej – kamienie związane z wyprawą Jana III Sobieskiemu na odsiecz do obleganego przez Turków Wiednia. Główny dowód tejwersji – to data wyryta na kamieniach. Potwierdza to też fakt,że pierwszym właścicielem Hruszówki był uczestnik tej wyprawy Michał Kazimierz Reytan.

Warto dodać, że chorągwie z Wielkiego Księstwa Litewskiego nie zdążyły w termin dotrzeć pod Wiedeń, bowiem ponaglany przez Austriaków Sobieski wyruszył z zebranym wojskiem na odsiecz stolicy Austrii
nie doczekawszy Litwinów. Oddziały litewskie walczyły jednak z sojusznikiem cesarstwa Osmańskiego, magnatem węgierskim Thökölym.

Tak więc kamienie z Potapowicz mogły być poświęcone żołnierzom poległym w walkach na Węgrzech. Według innej wersji, zresztą też związaną z odsieczą wiedeńską, napisy na głazach powstały później, w wieku XVIII na pamiątkę powrotu żołnierzy do domu lub ku pamięci poległych.

Niektóre z potapowickich głazów częściowo znajdują się pod ziemią, a miejsce gdzie się znajdują, potrzebuje ścisłego badania archeologicznego.

DYMITR ZAGACKI, BARANOWICZE/Echa Polesia