• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 03 Mar 2021
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
  • русский
  • yкраїнська
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Home
Archiwum Kresowe
Inne Miasta Kresowe

Kościół w Kamieniu na Nowogródczyźnie

12 Maj 2013 Archiwum Kresowe, Inne Miasta Kresowe 3 comments

Kamień na dzisiejszej  Mińszczyźnie  w Republice Białorusi to starożytna miejscowość leżąca przy rzece Kamionka i  gościńcu wiodącym z Nalibok do Iwieńca.

W latach 1921/39 w granicach   Polski miał status miasteczka w gminie iwienieckiej powiatu wołożyńskiego województwa nowogródzkiego. Sąd Grodzki Iwieniec, Sąd Okręgowy Wilno. Miasteczko liczyło 844 mieszkańców (399  mężczyzn, 445 kobiet). Wyznania rzymskokatolickiego 774, prawosławnego 11, mojżeszowego 59. Narodowości polskiej 840, białoruskiej 4.[1]

Ważniejsze daty z przeszłości  miasteczka:

1522 – Mikołaj Jurgiewicz Zambrzeziński  ufundował  kościół farny pw. św. Piotra i Pawła, który przeszedł do Białłozorów. [2]

1615/1617 – właściciel  Kamienia Krzysztof Kiszka upomniał zarządców dóbr kamieńskich aby nie ukrzywdzali plebana kamieńskiego, wioskę Doynowa ofiarował kościołowi kamieńskiemu.  Księdzem w Kamieniu był Jan Żebrowski.[3]

Kosciol w Kamieniu. Fot. Tadeusz Ciechanowicz

Kosciol w Kamieniu. Fot. Tadeusz Ciechanowicz

1679 – Elżbieta z Isajkowskich Białłozorowa wznowiła dawny fundusz i zapisała kościołowi jurydykę w Kamieniu z dwoma wsiami Gajnów (Dajnowa) i Dalidowicze. Na miejscu starego kościoła zbudowała drewniany pw. św. Piotra i Pawła, który przetrwał do maja 1944 r. „Nie mały drewniany kościół z dwiema wieżami, nie stylowy z ceglaną posadzką… Dzwony wiszą na dzwonnicy przed kościołem k. bramy… Ołtarzy w kościele 5 – dwa starożytne, ze srebrnymi szatami. Bardzo ciekawa jest stara figura Jezusa Nazareńskiego, nieładna , niezgrabna, ale droga ze względu na cześć jaką ma dla niej lud miejscowy. Wszystkie ołtarze w stylu wileńskim…”[4] “Przypominam sobie krzyż z Panem Jezusem, wisiał w przejściu pod dzwonnicą, a że byłem za mały do pocałowania w stopy Pana Jezusa, to moja mama podsadzała” – Zenon Kłaczkiewicz

1784 – właścicielem dóbr  Kamień był Karol Radziwiłł a nie Józef Judycki. Ten ostatni dobra Kamień trzymał do 1786 r., tylko prawem zastawu.[5]

1791 –  II rozbiór Polski, Kamień w zaborze rosyjskim.

1810 – majątek Kamień w rękach rodziny Plewako.[6]

1868  –  po Powstaniu Styczniowym – 1863 r., w sąsiednim Iwieńcu zamknięto kościoły katolickie. 1848 i 1897 – kościół odnowiony, dwóch kapłanów, ale potem przez długie lata nie widzimy nikogo.

1898 – w Kamieniu pierwszy stały proboszcz Janukowicz. Wybudował szpital dla starców i dom nauki religii. Duże trudności w pracy po długich latach opuszczenia moralnego i materialnego.[7]

1905 – carski edykt tolerancyjny – zezwolenia na budowę kościołów, możliwość  powrotu do religii katolickiej itp.

1902 – parafią kamieńską zarządza ks. Zarako Zarakowski – odnowił plebanię, szedł w ślady poprzednika.[8]  Babcia piszącego ten artykuł, Emilia Suchocka ur. 1900 r., z wioski Pohorełka k. Iwieńca, ochrzczona w Kamieniu,  uczęszczała tam do kościoła.

1904/7 –  ludność Kamienia pomaga budować kościół pw. św. Aleksego w Iwieńcu. „Chętna ofiara ludu, która wykazała się tak żywo podczas budowy kościoła w sąsiednim Iwieńcu”.[9]

1935 –  umiera  proboszcz parafii kamieńskiej  ks. Julian Białynia Ławrynowicz (lat 64)[10]

1935 – w parafii kamieńskiej dwóch księży: proboszcz Leopold Aulich, natix 1886, ordin 1917, który  przyszedł z parafii Perlejewo k. Ciechanowa powiat Biała Podlaska [11] i Kazimierz Rybałtowski, akolita 1909, kurs III teologiczny w Seminarium Duchownym w Pińsku.[12]

Relacja Zenona Kłaczkiewicza b. mieszkańca  wioski Dalidowicze

„ Mogę trochę napisać o księżach z kościoła w Kamieniu,  były takie niepotwierdzone opowiastki. Mianowicie rządził zawsze proboszcz i jak zawsze pilnował aby za każdy chrzest,  ślub i za pochówek trafiała do kościoła należna ofiara. Oczywiście w ramach tej ofiary najczęściej było zboże, bardzo rzadko do skarbony kościelnej trafiały pieniądze bo ludzie w miasteczku Kamień byli bardzo biedni, nie wszyscy mogli dać na ofiarę za chrzest przysłowiowy pud ziarna (16 kilogramów ), ale ksiądz proboszcz czasami był nieustępliwy i domagał się od wszystkich. W probostwie przyjmowaniem zgłoszeń dzieci do chrztu zajmował się wikariusz, czyli ksiądz Kazimierz Rybałtowski. On z kolei był bardzo czuły na ludzką biedę i w przypadku kiedy biedny człowiek nie miał na ofiarę z okazji chrztu swojego dziecka,  nie mówił o tym proboszczowi a często wykładał jakieś grosiwo ze swojej kieszeni, jakoby otrzymał od zgłaszającego dziecko do chrztu.  O tych rzeczach można by się teraz dowiedzieć od starszych mieszkańców Kamienia. Były takie przypadki kiedy ksiądz Kazimierz Rybałtowski chodząc po kolędzie zebrane od bogatszych datki, dawał tym bardzo biednym mieszkańcom, a muszę stwierdzić, że w Kamieniu nie wszyscy jedli chleb przez okrągły rok. Jedno tylko powiem, że nie wiem jakim był człowiekiem ksiądz proboszcz, mało o nim się mówiło, ale za to o księdzu Kazimierzu Rybałtowskim wiele ludzi wyrażało się w samych superlatywach .

Wiem, że proboszczem w Kamieniu był ks. Leopold Aulich od 1936 roku do morderstwa w 1943 roku, objął probostwo po ks. Ławrynowiczu, który został gdzieś przeniesiony, i tak samo w Kamieniu był wikarjuszem ks. Kazimierz Rybałtowski od 1936 do mordu w 1943 roku z przerwą w latach 1938-1939, kiedy  był na leczeniu chyba na gruźlicę, nie jestem pewien. Jeżeli chodzi o sposób zamordowania, to o ile mnie wiadomo, Niemcy czy ktoś w ich imieniu rozstrzelali na placu przy kościele. Pochówku dokonali mieszkańcy, czyli parafjanie .O ile dobrze wiem,  to pomnik wykonał i postawił mieszkaniec Kamienia niejaki Lipnicki zwany “Hanusik. “Po śmierci tych księży opiekę nad parafią pełnił ks.Wacław Piotrowski, tylko nie wiem gdzie miał swoją siedzibę, bo do Kamienia dojeżdżał, i też nie wiem czy był obecny podczas spalenia kościoła.[13]

Księża byli zamordowani rok wcześniej, ( 26 lipiec 1943 r.) podobno chodziło o jakieś dokumenty dotyczące polskiej partyzantki, których proboszcz nie chciał ujawnić Niemcom, czy o to, że księża utrzymywali kontakt z polskimi partyzantami. Taką wiadomość przekazała moja siostra przez telefon, co było dokładnie przyczyną zabójstwa tego nie wie. [14]

Jesienią 1941 r., w kościele w Kamieniu polska rodzina Ciechanowiczów z  zaścianka Wojciechowo k. Pietryłowicz parafii kamieńskiej, ochrzciła i usynowiła Marata Zalcmana, chłopca narodowości żydowskiej,  nadając mu swoje nazwisko, który zbiegł z getta w Mińsku Białoruskim. Może ten fakt jest kluczem do wyjaśnienia  żądania wydania dokumentów (księgi metrykalne –  ewidencja ochrzczonych dzieci) przez Niemców, i wobec odmowy rozstrzelania obu księży na przykościelnym placu w Kamieniu ?[15] “Ja też byłem ochrzczony w tym kościele w 1940 r., na pewno było to w zimie, tak mnie mówili” – Zenon Kłaczkiewicz

Kosciol w Kamieniu. Fot. Zenon Klaczkiewicz

Kosciol w Kamieniu. Fot. Zenon Klaczkiewicz

W nocy z 14/15 maja 1944 r., w miasteczku Kamień rozegrała się bitwa pomiędzy polską partyzantką Armii Krajowej i partyzantką sowiecką, w której po obu stronach zginęło kilkudziesięciu partyzantów i ludności cywilnej oraz uległ spaleniu zabytkowy kościółek z 1679 r. Wcześniej zginęli księża, później kamieński kościółek, pozostał wierny lud !

 

Stanisław Karlik

 

 

 

 

 

 



[1]  GUS RP, T.VII, Województwo Nowogródzkie, Warszawa 1923 r., Nakładem GUS, s.73

[2]  Jozafat Żyskar, Dekanat miński poza miastem.Z.10, Biblioteka potyczek z genealogią.

[3]  Opis parafii diecezji wileńskiej 1784, T.2 Dekanat Miński, opracowanie Józefa i Marii Maroszek s. 49

[4]  Jozafat Żyskar, Dekanat miński…

[5]  Czesław Jankowski, Powiat Oszmiański, T.IV., s. 14

[6]  Czesław Jankowski, Powiat Oszmianski, t. II., s. 95

[7]  Jozafat Żyskar, Dekanat miński…

[8]  Ibidem

[9]  Ibidem

[10]  Spis kościołów i duchowieństwa Diecezji Pińskiej w R.P. 1933/34 s.100 ,Biblioteka Kresowa.

[11]  Schematyzm na 1930 r. Biblioteka Kresowa

[12]  Spis kościołów i duchowieństwa Diecezji Pińskiej s. 28, Biblioteka Kresowa

[13]  Mail Zenona Kłaczkiewicza z dnia 8 maja 2013 r.

[14] Mail Zenona Kłaczkiewicza z dnia 5 maja 2013 r.

[15]  Artykuły w Archiwum Kresowym: „Ciechanowicze z Wojciechowa, Marat Zalcman i Ochrym  z pod Sokala” i „Świadectwo Prawdy”.

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

Brak powiązanych wiadomości

Tagi: Biała Podlaska Cerkiew prawosławna Ciechanowicz Dalidowicze historia Kresów Wschodnich Iwieniec Janukowycz Kamień Kiszka Klaczkiewicz Kościół katolicki Kresy Wschodnie Lipnicki Mińsk Naliboki Oszmiana Pińsk Plewako Pohorełka Polacy na Białorusi Polacy na Kresach Radziwiłł Suchocka Suchocki Wilno Wojciechowo Wołożyn Zalcman Żebrowski Żydzi
  • Tags
  • Biała Podlaska
  • Cerkiew prawosławna
  • Ciechanowicz
  • Dalidowicze
  • historia Kresów Wschodnich
  • Iwieniec
  • Janukowycz
  • Kamień
  • Kiszka
  • Klaczkiewicz
  • Kościół katolicki
  • Kresy Wschodnie
  • Lipnicki
  • Mińsk
  • Naliboki
  • Oszmiana
  • Pińsk
  • Plewako
  • Pohorełka
  • Polacy na Białorusi
  • Polacy na Kresach
  • Radziwiłł
  • Suchocka
  • Suchocki
  • Wilno
  • Wojciechowo
  • Wołożyn
  • Zalcman
  • Żebrowski
  • Żydzi

3 komentarzy

  1. Józef Kononowicz
    9 lipca 2015 o 23:42 Odpowiedz ↓

    Podziękować serdecznie chcę autorowi ” Kościoła w Kamieniu”! Nie urodziłem się w Kamieniu ale moja mama pochodzi z Kamienia, z rodziny Januszkiewiczów. Bywałem często w Kamieniu z rodzicami jako kilkuletni chłopiec. Pamiętam babcię Zosię i dziadka Michała. Dziadek miał wąsy. Po śmierci dziadków bywałem u ciotek i wujków, którzy razem mieszkali. Dom Januszkiewiczów stał obok Domu Piątkowskich. Była to rodzina głęboko religijna. Wujek Józef służył do mszy w niedziele i święta. Msze w Kamieniu były bardzo uroczyste i odprawiane tylko po łacinie. Organistą w Kamieniu był Reut . Tak się złożyło że drugą klasę szkoły powszechnej kończyłem w Kamieniu i pierwszą komunię przyjąłem w kościele w Kamieniu. Pamiętam jak podczas procesji nadeszła silna ulewa. Ksiądz pod baldachimem zdążył wejść do kościoła a pozostali wierni chowali się pod duże liściaste drzewa wokół kościoła. Po przeczytaniu historii Kamienia i kościoła wróciły miłe wspomnienia z dzieciństwa, które skończyło się po agresji Moskali na Polskę w 1939 r. Moja rodzina mieszkała na osadzie w pobliżu Mira do lutego 1940 r. W lutym zostaliśmy aresztowani i zesłani na siewier (północ) Rosji. Pozdrawiam autora strony, mieszkańców Kamienia i wszystkich odwiedzających. Józef Kononowicz
    Szczecin 09 07 2015 r.

  2. Asia
    9 marca 2018 o 21:38 Odpowiedz ↓

    Moja babcia do tej pory wspomina jak ks. Rybałtowski grał z miejscowymi dziećmi w palanta na lekcjach religii… wspomina go jako młodego, bardzo fajnego księdza

  3. Andrzej Rutkowski
    17 sierpnia 2019 o 15:49 Odpowiedz ↓

    Mnie interesuje gdzie są akta metrykalne kościoła w Kamieniu. Czy się zachowały ? Znalazłem na Forum Iwienieckim akt chrztu mojego dziadka Juliusza Rutkowskiego. Interesują mnie dokumenty dotyczące , mego pradziada Antoniego Rutkowskiego i jego żony Pelagji Woyno. Z chęcią zlecę komuś znalezienie informacji na ich temat.
    Andrzej Rutkowski

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Пшемислав Журавський вель Граєвський: Чи поняття «Креси» сьогодні потребує уточнення і дискусії? (II)

Пшемислав Журавський вель Граєвський: Чи поняття «Креси» сьогодні потребує уточнення і дискусії? (II)

Sekretarz generalna Amnesty International podziękowała publicznie za rozmowę bliskiemu współpracownikowi Nawalnego. Ale on z nią nie rozmawiał i jej nie zna

Sekretarz generalna Amnesty International podziękowała publicznie za rozmowę bliskiemu współpracownikowi Nawalnego. Ale on z nią nie rozmawiał i jej nie zna

Gerard Depardieu podejrzany o gwałt

Gerard Depardieu podejrzany o gwałt

Zełenski ostrzegł Dudę, że Nord Stream 2 to pułapka dla całej Europy

Zełenski ostrzegł Dudę, że Nord Stream 2 to pułapka dla całej Europy

Łukaszenka chce, by dzień agresji ZSRR na Polskę był świętem narodowym Białorusi

Łukaszenka chce, by dzień agresji ZSRR na Polskę był świętem narodowym Białorusi

Najnowsze
03 Mar
Rosja

Rzeczniczka rosyjskiego MSZ do USA: Nie igrajcie z ogniem

03 Mar
Azja i Zakaukazie

Gruzja spada w międzynarodowym rankingu wolności i demokracji

03 Mar
Białoruś

Nie żyje jedna z założycielek Związku Polaków na Białorusi

03 Mar
Białoruś

Łukaszenka ściąga na Białoruś rosyjskie samoloty bojowe

03 Mar
Azja i Zakaukazie

W Kraju Ałtajskim pasażerowie wysiadali z pociągu prosto w głęboki śnieg. Bo pociąg był za długi (WIDEO)

03 Mar
Azja i Zakaukazie

Kompromis i dialog w Gruzji: Opozycja chce zrezygnować z protestów

03 Mar
Białoruś

Białoruś: 4 lata więzienia dla kierowcy zaatakowanego przez milicję (WIDEO)

Publikacje wyrażają jedynie poglądy autora/ów i nie mogą być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja