Kacper Miłaszewski „Lewald”

Porucznik Kacper Miłaszewski „Lewald” s. Adolfa i Heleny zd. Weraksa ( wnuczka powstańca styczniowego) urodził się 5 lutego 1911 r., w m. Bryniczewo pow. Stołpce woj. Nowogródzkie. Miał czworo rodzeństwa, dwie siostry i dwóch braci.

Po ukończeniu szkoły powszechnej, w 1932 r. ukończył gimnazjum w Stołpcach.   W 1933 r. odbył czynną służbę wojskową  w podchorążówce. Po powrocie z wojska pracował na roli i przyuczał się do geodezji u mierniczego F.Buraka – komasacja i parcelacja gruntów.

W 1937 r. rozpoczął studia wyższe w Szkole Nauk Pilitycznych przy Instytucie Nauk Wschodnich w Wilnie, które z powodu śmierci ojca przerwał w lutym 1939 r.

W lipcu 1939 r. powołany został do Centrum Wyszkolenia Łączności w Zgierzu.

Po napaści Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 r. ochraniał fabrykę samolotów w Białej Podlaskiej – „nie było tam czego ochraniać gdyż fabryka spłonęła”…

Wrócił do macierzystej jednostki w Baranowiczach, gdzie pełnił funkcję oficera łącznikowego między organizującym się ośrodkiem pancernym Baranowicze i Dowództwem Okręgu Korpusu Brześć.

Po sowieckiej napaści na Polskę 17 września 1939 r., i po opuszczeniu Brześcia przez DOK, został oficerem łączności 180 pułku w samodzielnej grupie operacyjnej „Polesie” dowodzonej przez gen. Kleeberga. W dniu 5 października 1939 r., w przeddzień kapitulacji SGO „Polesie” z rozkazu przełożonych zniszczył sprzęt i uzbrojenie oddziału.

W sytuacji kapitulacji Warszawy, skierował się do stron rodzinnych na wschodzie Polski. Kilkakrotnie aresztowany przez sowietów – w Międzyrzecu Podlaskim, w Brześciu i rodzinnym Bryniczewie, każdorazowo uciekał.

W 1940 r., w Bryniczewie por. Kacper Miłaszewski „Lewald” rozmawiał z kpt. Targońskim, który wykonywał rekonesans w związku z tworzeniem polskiej partyzantki. Działania nie powiodły się na skutek aresztowania kpt. Targońskiego przez NKWD.

Po ostatniej ucieczce z konwoju więziennego ze Stołpc do Czerwińska, ukrywał się na Litwie, gdzie pracował przy budowie – remoncie szosy Wilno – Kowno i w torfowni Rojstaniszki. Posługiwał się dowodem tożsamości na nazwisko Andrzej Lewald, wyrobionym przez wileńskich zakonników, dzięki polskim studentom.

W dniu 22 czerwca 1941 r. został ranny podczas niemieckiego nalotu. Po wyleczeniu powrócił do rodzinnego Bryniczewa na Nowogródczyźnie. W domu nikogo nie zastał – sowieci wywieźli całą rodzinę na Sybir.

Na terenie Nowogródczyzny nasiliły się niemieckie represje Polaków – w 1941 r. w Stołpcach rozstrzelano 80 Polaków.

W obawie przed niemieckim aresztowaniem przebywał poza miejscem zamieszkania. Wiosną 1942 r., zdołał uciec dzięki ostrzeżeniu przez białoruskiego policjanta Hipolita Samsona.

Diametralna zmiana sytuacji nastąpiła pod okupacją niemiecką, na wiosnę 1942 r., kiedy komendantem Obwodu Stołpce został Aleksander Warakomski „Świr”. Nastąpiła intensyfikacja pracy konspiracyjnej, której swego rodzaju centrum na Stołpecczyźnie było miasteczko Derewno.

Porucznik Kacper Miłaszewski został dowódcą Polskiego Oddziału Partyzanckiego, który utworzono za wiedzą i w konsensusie działających na tamtym terenie partyzantów radzieckich.

Intensyfikacja działania POP nastąpiła po sowieckim napadzie w dniu 8 maja 1943 r.  na miasteczko Naliboki. Zginęło 128 Naliboczan.

19 czerwca 1943 r. Polacy pod dowództwem Kacpra Miłaszewskiego „Lewald” rozbili silny niemiecki garnizon wojskowy w Iwieńcu. Zaskoczyło to sowietów i spowodowało zaostrzenie nieufności i współpracy. Przełomem była uchwała Komitetu Centralnego KP(b)  Białorusi z dnia 22 czerwca 1943 r. na Plenum w Moskwie.

„Wszystkimi sposobami zwalczać oddziały i grupy nacjonalistyczne”(polskie).

Po powstaniu iwienieckim, Polski Oddział Partyzancki – popularnie nazywany „Legionami” liczył 650 partyzantów. Dowódcą był por. Kacper Miłaszewski „Lewald”, miejscem postoju, „zakwaterowania” miejscowość Drywiezna koło Bryniczewa nad kanałem Kromań.

Współpraca z sowietami zakończyła się po niemieckiej operacji „Hermann” latem 1943 r., kiedy nie dotrzymali  wspólnych ustaleń i pozostawili Polaków na osamotnienie.

W listopadzie 1943 r. zmieniło się Ordre de Bataille polskiego oddziału. Nowym dowódcą został mjr. Wacław Pełka, a Kacpra Miłaszewskiego „Lewald” desygnowano do współpracy z partyzantką sowiecką.

W dniu 27 listopada 1943 r., gen. Sidoruk „Dubow”,dowódca Zjednoczonych Brygad Sowieckich Rejonu Iwienieckiego, zaprosił polskich oficerów na naradę wojenną, na której zostali wszyscy aresztowani.

Wśród aresztowanych był por. Kacper Miłaszewski „Lewald.” Przewieziony do Rosji, był więźniem na Łubiance. Po zakończonej wojnie w dalszym ciągu przebywał w sowieckim łagrze, gdzie ożenił się z Polką. „Koledzy niedoli z kawałka drutu, ze złomu szlachetnego zrobili obrączki dla młodej pary. Druhny dla panny młodej uszyły suknię ślubną z białego prześcieradła, a na głowę zrobiły welon z odłamków drutu kolczastego i pomysłowo wykonały ikonę. W pewnym stopniu przyśpieszyło to ich powrót do Polski. Zamieszkali we Wrocławiu przy ulicy Reja. Doczekali się dwójki potomstwa – córki i syna. Kacper zmarł po kilku latach na chorobę żołądka tzw. „połagrową. Los „Lewalda” nie był odosobniony…”

 

Wykorzystano:

– Eugeniusz Wawrzyniak, Ze wspomnień żołnierzy AK Okręgu Nowogródek. IWZZ Warszawa 1988.

– Marian Podgóreczny, Doliniacy, Oficyna Wydawnicza Mireki, 2013.

– Napoleon Werakso, Ewangeliczny pielgrzym (w moim posiadaniu).

– Adolf Pilch, Partyzanci trzech puszcz, Editions Spotkania 1992.

– Kazimierz Krajewski, Na straconych posterunkach, Wydawnictwo Literackie, 2015.

Stanisław Karlik