• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 05 Mar 2021
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
  • русский
  • yкраїнська
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Home
II wojna światowa na Kresach

Adam Marie – tragiczna historia lwowskiego kolejarza

20 Sie 2019 Historia i Wspomnienia, II wojna światowa na Kresach, Polacy na Wschodzie 0 comments

Opisując represje z lat pierwszej sowieckiej okupacji przywołujemy zazwyczaj falę brutalnych morderstw bezpośrednio po 17 września 1939 r., masowe deportacje z lutego 1940 r, czy też likwidację więzień w czerwcu 1941 r. Sowiecki terror miał też jednak zupełnie inne oblicze – nie tak spektakularne, ale znacznie bardziej niebezpieczne i pochłaniające zdecydowanie więcej ofiar.

Przykładem tego „codziennego” terroru są losy lwowskiego kolejarza – inżyniera Adama Marie zamęczonego podczas śledztwa prowadzonego przez NKWD.

Teczka osobowa 34665


Archiwum SBU obwodu lwowskiego. Sprawa osobowa o sygnaturze 34665. Tysiące podobnych do dziś dnia czekają na zbadanie przez historyków. Opis standardowy, pierwsza strona również wg. szablonu: Marie Adam syn Franciszka, ur. 1887 r., inżynier, ostatnie miejsce pracy – zastępca naczelnika parowozowni w Radomiu, obecnie bezrobotny, zamieszkały przy ulicy Nabielaka 26 m. 2. Aresztowano dnia 3 marca 1940 na mocy artykułu 54 paragraf 4,10 i 11 Kodeksu Karnego ZSRR. Umieścić w więzieniu nr 1. Na kolejnych kartach protokół z przesłuchania wstępnego. Prowadzący je czekista zaznaczył: „Zna polski i niemiecki, ukraiński i rosyjski słabo. Przesłuchanie prowadzono po rosyjsku ze słownikiem”. Na 24 stronie sprawy zaczyna się kolejny protokół przesłuchania – z 25 marca 1940 r. Adnotacja czekisty – „Rozpoczęto o 2.20 w nocy”… Kolejne przesłuchanie po kilku dniach. Adnotacja – „Rozpoczęto o 23.50,[…] przerwano o 5.00”. Sukces – przyznał się, iż należał do antyradzieckiej polskiej organizacji… Kolejne stronice zawierają zeznania innych aresztowanych osób – wszyscy mówią szczerze jak było. Teoretycznie nie mają się czego obawiać. Rzekoma organizacja nie wyszła poza fazę planowania – ot po prostu rozmowy kilku kolegów – bezrobotnych kolejarzy, którzy spotykali się u siebie w mieszkaniach… Strona 117. Sprawka – „Z powodu zapalenia mięśnia sercowego od dnia 1 października 1940 r. przebywa w szpitalu więzienia nr 1. Materiały wyłączyć z ogólnego śledztwa”. Strona 121: Decyzja o umorzeniu śledztwa. Powód – śmierć podejrzanego na skutek ostrego zapalenia płuc.

Kim był Adam Marie?
Ojciec naszego bohatera – Franciszek Marie był inżynierem kolejowym ze Lwowa. W 1891 r. w związku z awansem ojca cała rodzina przeprowadziła się do Krakowa, gdzie młody Adam ukończył szkolę realną. W 1909 r. w związku z kolejnymi awansami ojca rodzina Marie wróciła do Lwowa, gdzie nasz bohater wstąpił na politechnikę i uzyskał stopień inżyniera. W 1911 r. został powołany do służby w CK Armii, jednakże ze względu na problemy zdrowotne zwolniono go już po dwóch miesiącach. Do wojska został ponownie zmobilizowany w 1916 r. jako szeregowy. Początkowo pracował w kancelarii garnizonowej na Morawach, następnie udało mu się załatwić przeniesienie do pracy biurowej w austriackiej komendzie uzupełnień we Lwowie. Po upadku Austrii i zrzuceniu munduru rozpoczął prace na lwowskiej kolei. Rozkazem mobilizacyjnym 1 stycznia 1919 powołany do Wojska Polskiego jako inżynier ds. budowy pociągów pancernych we lwowskich warsztatach kolejowych.


W stopniu porucznika służył do 1921 r., kiedy to ostatecznie odszedł co cywila. W latach 1921-1925 pracował jako kierownik ruchu parowozów węzła kolejowego przy Dworcu Głównym. W 1925 r. przeszedł do pracy administracyjnej we Lwowskiej Dyrekcji Kolejowej – początkowo jako referent, a następnie kierownik wydziału parowozowego. W 1936 r. został skierowany do pracy w Radomiu, gdzie objął stanowisko zastępcy dyrektora parowozowni. We wrześniu 1939 r. kierował ewakuacją sprzętu i personelu na wschód. Po agresji sowieckiej przedostał się do Lwowa i zamieszkał w rodzinnym mieszkaniu. W pierwszych miesiącach okupacji starał się uzyskać pracę na kolei, jednakże okazało się to niemożliwe. Podobnie jak tysiące innych urzędników pozostał bez źródła utrzymania. W zaistniałej sytuacji inż. Adami Marie zachował się tak jak większość lwowskiej elity – zaczął konspirować.

Konspiracja za „pierwszego sowieta”
Pierwsze miesiące po upadku państwa polskiego minęły we Lwowie w atmosferze ogólnego przygnębienia, ale też i wyczekiwania na odmianę losu. Niejednoznaczna postawa sowietów oraz bieg wydarzeń na arenie międzynarodowej dawały nadzieję na to, iż najazd ze wschodu jest jedynie zjawiskiem czasowym. Z zapałem przystępowano do organizowania podziemnych organizacji. Dawni koledzy pozbawieni zajęcia i źródeł utrzymania rzucali się w romantyczny wir tworzenia konspiracyjnych organizacji, wzorowanych na nie tak dawnych przecież działaniach organizacji strzeleckich spiskujących przeciwko zaborcom.

Brak doświadczenia skutkował tworzeniem niezwykle rozbudowanych siatek wywodzących się z dotychczasowych kręgów zawodowych i towarzyskich. Prawdziwą plagą pierwszej konspiracji było gadulstwo i mająca na celu podniesienie własnego autorytetu chęć pokazania się – choćby wśród bliskich znajomych. Do rzadkości nie należały przypadki, gdy o polityce i planach ewentualnych działań rozmawiano w knajpach i kawiarniach. Niestety coś, co uchodziło na sucho w przypadku sypiącej się CK Monarchii, w warunkach sowieckich okazało się zgubne i tragiczne w skutkach. Kolejne „organizacje” wpadały jedna po drugiej. Dotyczyło to zarówno siatek tworzonych przez „profesjonalnych” wojskowych, jak i też oddolnych ruchów zakładanych przez cywilów.

O spiskowaniu przez byłych kolejarzy doniesiono czekistom na początku marca 1940 r. Reakcja była błyskawiczna – seria szybkich zatrzymań, ułatwiana poprzez naiwność samych aresztowanych, którzy nie zdając sobie sprawy z metod działania NKWD praktycznie od razu podawali nazwiska i adresy swoich znajomych. W toku wielomiesięcznego śledztwa aresztowani kolejarze przyznawali się, iż podczas spotkań w prywatnych mieszkaniach omawiali sposoby przeprowadzenia dywersji podczas ewentualnego odwrotu Armii Czerwonej. Celem jednej z nich miała być pompa wodna na stacji w Krasnem, wyłączenie której unieruchomiłoby ruch parowozów na kierunku kijowskim.

Pytany przez czekistów o motywy swojego działania Adam Marie zeznał: „Jestem Polakiem, patriotą swojej ojczyzny, jestem jej wierny i sądzę, iż Polska powinna obowiązkowo istnieć jako samodzielne państwo. Upadek Polski przyjąłem z wielkim bólem, ale uważałem iż jest to zjawisko czasowe, a Polska znowu powstanie. Dowodem było dla mnie istnienie we Francji polskiego rządu oraz to że Francja przy wsparciu Anglii kontynuuje wojnę z Niemcami za odrodzenie Polski. Przebywanie Armii Czerwonej i władzy sowieckiej na terytorium zachodniej Ukrainy również uważałem za czasowe….”.

W rezultacie śledztwa i obszernych zeznań kolejnych zatrzymanych spośród znajomych Adama Marie aresztowano kilkanaście osób. W aktach sprawy przewijają się nazwiska Kazimierza Teśniaka, Mariana i Mieczysława Piszczek, Stanisława Baszy, Mieczysława Praczkowskiego oraz Henryka Szopińskiego. Los większości z nich pozostaje nieznany. Wiadomo jedynie, iż Henryk Szopiński za spiskowanie przeciwko władzy sowieckiej został skazany na śmierć. Wyrok wykonano 28 marca 1941 r. Najprawdopodobniej spoczywa w podkijowskiej Bykowni.

Epilog
W 1996 r. sprawa Adama Marie w ramach procesu rehabilitacji ofiar okresu stalinowskiego została wydobyta z archiwum i poddana ponownej analizie. Postanowieniem wojskowego prokuratora Zachodniego Regionu Ukrainy O.G. Atamaniuka z listopada 1996 r. Adama Marie uznano za słusznie aresztowanego i odmówiono mu prawa do rehabilitacji. Jako argumentu użyto faktu, iż podejrzany przyznał się do winy…

Adam Kaczyński
Tekst ukazał się w Kurierze Galicyjskim nr 14 (330) 30 lipca – 15 sierpnia 2019

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

Listy z GUŁAG-u Aresztowania, deportacje, egzekucje. Jak 80 lat temu wypędzano Polaków z zachodnich obwodów dzisiejszej Białorusi KGB Białorusi: Dokumenty dotyczące „operacji polskiej” NKWD 1937-1938 są tajemnicą państwową 80 lat temu NKWD rozpoczęło masowe aresztowania polskich żołnierzy i oficerów Szokujące odkrycie na Białorusi: krzyże z mogił polskich żołnierzy jako więzienne schody
Tagi: 17 września 1939 5 marca 1940 archiwum areszt deportacje historia historia Kresów Wschodnich Kaczyński konspiracja Kresy Wschodnie Lwów NKWD Odrodzenie Porucznik proces represje sąd SBU śmierć Stalin terror UPA więzienia wojsko wyrok ZSRR
  • Tags
  • 17 września 1939
  • 5 marca 1940
  • archiwum
  • areszt
  • deportacje
  • historia
  • historia Kresów Wschodnich
  • Kaczyński
  • konspiracja
  • Kresy Wschodnie
  • Lwów
  • NKWD
  • Odrodzenie
  • Porucznik
  • proces
  • represje
  • sąd
  • SBU
  • śmierć
  • Stalin
  • terror
  • UPA
  • więzienia
  • wojsko
  • wyrok
  • ZSRR

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Łukaszenka chce, by dzień agresji ZSRR na Polskę był świętem narodowym Białorusi

Łukaszenka chce, by dzień agresji ZSRR na Polskę był świętem narodowym Białorusi

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

"Kurier Wileński": Po co nam Wyklęci

"Kurier Wileński": Po co nam Wyklęci

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Mołdawia: Będzie referendum w sprawie odwołania prezydent Sandu?

Mołdawia: Będzie referendum w sprawie odwołania prezydent Sandu?

Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy wprowadziła sankcje wobec dziesięciu zdrajców – byłych ukraińskich urzędników i wojskowych

Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy wprowadziła sankcje wobec dziesięciu zdrajców – byłych ukraińskich urzędników i wojskowych

Kolejna prowokacja "nieznanych sprawców"? Napis "Наша земля"  i czerwona farba na budynku Konsulatu RP we Lwowie

Kolejna prowokacja "nieznanych sprawców"? Napis "Наша земля" i czerwona farba na budynku Konsulatu RP we Lwowie

Najnowsze
05 Mar
SUPERNEWS

Gen. Mużenko: Rosjanie planują powrót do projektu Noworosja i ataku na Ukrainę

05 Mar
Ukraina

W strefie Operacji Połączonych Sił w Donbasie do szczepień zgłosiło się poniżej 20 procent wojskowych

05 Mar
Białoruś

Na Białorusi zapadł rekordowy wyrok za protesty

05 Mar
Rosja

MSZ Ukrainy wezwało Rosję do rzetelnego traktowania swoich zobowiązań, które wynikają z porozumień mińskich

05 Mar
Ukraina

Przedstawicielstwo Unii Europejskiej na Ukrainie zareagowało na wyrok wobec Serhija Sternenki

05 Mar
Historyczne Kalendarium Kresowe

5 marca w Historii Kresów

04 Mar
Azja i Zakaukazie

Rosyjski MSZ o sytuacji w Armenii: To wewnętrzna sprawa państwa

Publikacje wyrażają jedynie poglądy autora/ów i nie mogą być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja