„Zamordowani strzałem w tył głowy”. Uroczystości w Bykowni z udziałem wicepremiera RP

Fot.: Karol Jazowski/MSZ

Uroczystości poświęcone pamięci ofiar Zbrodni Katyńskiej oraz Polaków – obywateli ZSRS, którzy w latach 1937-38 stracili życie w wyniku tzw. „Operacji polskiej NKWD” odbędą się w niedzielę, 22 października br. w podkijowskiej Bykowni na Ukrainie. W uroczystości, obok rodzin  pomordowanych Polaków, weźmie udział m.in. wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński.

Wśród ofiar z okresu II wojny światowej, których szczątki spoczywają w Bykowni, znajdują się Polacy aresztowani po 17 września 1939 r. w wyniku akcji oczyszczania wschodnich województw RP „z wrogich elementów” – przedstawiciele elit RP. Aresztowanych przetrzymywano w więzieniach NKWD i w wyniku decyzji najwyższych władz sowieckich przeznaczono do „likwidacji”.

Więźniowie znaleźli się na 33 listach dyspozycyjnych, łącznie zapisano na nich nazwiska 3435 osób. Większość z nich przewieziono do Kijowa i zamordowano strzałem w tył głowy w więzieniu łukianowskim, w specjalnym wyciszonym pomieszczeniu sąsiadującym z gabinetem komendanta bądź w piwnicy tamtejszego więzienia wewnętrznego NKWD. Zwłoki przykryte plandeką przewożono ciężarowymi samochodami do podkijowskiego lasu w Bykowni. Tam na wydzielonym dla potrzeb NKWD leśnym obszarze, w wykopanych wcześniej dołach, grzebano ofiary. Cały teren, ogrodzony wysokim płotem, strzeżony był przez wartowników. Pozostałych 1000 osób wywieziono do więzień w Charkowie i Chersoniu – tam zostali rozstrzelani, a ich ciała pogrzebano w niewiadomym do dziś miejscu.

„Ukraińska lista katyńska”

W maju 1994 r. zastępca szefa Służby Bezpieczeństwa niepodległej Ukrainy, generał Andrej Chomicz, wręczył zajmującemu się sprawą katyńską polskiemu prokuratorowi Stefanowi Śnieżce list z dołączonym wykazem akt 3435 obywateli RP aresztowanych w zachodnich obwodach USRS. Po poddaniu dokumentu analizie historycznej stwierdzono, iż jest to wykaz osób przekazywanych z poszczególnych więzień do dyspozycji NKWD w Kijowie. Spis ten nazwano potocznie „Ukraińską listą katyńską”.

Pierwsze prace archeologiczno-ekshumacyjne na cmentarzysku ofiar NKWD w Kijowie-Bykowni przeprowadziła w 2001 r. kierowana przez prof. Andrzeja Kolę ekspedycja Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. W trakcie prac zlokalizowano 41 grobów masowych, z których 8 poddano ekshumacji. Wszystkie ekshumowane wówczas groby zawierały szczątki miejscowych ofiar z okresu represji stalinowskich, w większości z lat 1937-1938. Wśród nich znaczną część stanowiły osoby zamordowane w wyniku tzw. „operacji polskiej”, a więc Polacy, którzy zamieszkiwali tereny należące do I Rzeczypospolitej, pozostawione w wyniku traktatu ryskiego po stronie sowieckiej.

Kolejne prace archeologiczno-ekshumacyjne przeprowadzono w 2006 r. i 2007 r. Potwierdziły one tezę o pochowaniu w Bykowni ofiar z tzw. Ukraińskiej Listy Katyńskiej. Prace archeologiczne w Bykowni zakończyły się latem 2012 r. Łącznie w trakcie badań toruńscy archeolodzy w 70 eksplorowanych grobach, uznanych za polskie, odkryli szczątki co najmniej 1994 Polaków zamordowanych w 1940 r.

Oficerowie WP, policjanci, prawnicy, urzędnicy

Na podstawie żmudnych badań archiwalnych ustalono, iż na wspomnianej liście ofiar było ponad 700 oficerów WP, w tym 7 generałów, 26 pułkowników i 46 podpułkowników; blisko 800 policjantów i funkcjonariuszy Straży Więziennej. Wśród ofiar cywilnych znalazło się 174 prawników (w tym dwóch sędziów Sądu Najwyższego), ponad 100 urzędników (w tym wicewojewoda wołyński), 19 starostów i wicestarostów, 10 prezydentów i wiceprezydentów miast oraz 11 burmistrzów. Stracono również 6 senatorów i 6 posłów różnych partii, w tym umiarkowanej partii zrzeszającej działaczy ukraińskich UNDO. Na liście figuruje też kilkuset obywateli RP różnych narodowości, głównie Żydów i Ukraińców, przeważnie działaczy KPZU i OUN.

21 września 2012 r. czwarty Cmentarz Katyński w Kijowie-Bykowni został otwarty. Jednocześnie otwarta została też część ukraińska, na której spoczywają szczątki ofiar NKWD, zamordowanych w wyniku stalinowskich czystek politycznych w latach 30., w tym Polacy.

Kresy24.pl/mkidn.gov.pl (HHG)

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: