„My, polscy Litwini na etnicznych ziemiach litewskich, czujemy się gospodarzami w tym zakątku Litwy”

„Bardzo cieszymy się, że przyjeżdża do nas premier. Bardzo potrzebujemy pomocy, abyśmy odczuli, że jesteśmy ważni dla Litwy” – powiedziała cytowana przez agencję BNS przewodnicząca WspólnotyLitwinów w Polsce Danutė Valukonytė w przededniu nieoficjalnej wizyty premiera Sauliusa Skvernelisa w Puńsku.

15 sierpnia premier Litwy Saulius Skvernelis spotkał się w Puńsku z miejscowymi Litwinami. Odwiedził miejscowy Dom Kultury Litewskiej oraz spotkał się z wójtem gminy Witoldem Liszkowskim. Po południu wziął udział w obchodach święta Matki Boskiej Zielnej podczas uroczystej mszy świętej odprawianej w języku litewskim.

Podczas spotkania z przedstawicielami litewskich organizacji oraz instytucji kulturalnych i oświatowych Skvernelis podkreślił, że ich działalność jest szczególnie istotna dla ochrony litewskiej tożsamości narodowej za granicą. Chwalił litewską społeczność Puńska za jej aktywną działalność. „Doceniamy wkład polskich Litwinów i ich działania wspierające litewską tożsamość i promujące Litwę poza jej granicami. Dziękuję za wieloletnie popularyzowanie litewskiej kultury i historii w Polsce, za pielęgnowanie litewskiego języka i tradycji” – powiedział Skvernelis. „Gratuluję i cieszę się wszystkimi zebranymi tu polskimi Litwinami. Jesteście przykładem dla wszystkich – utrzymujecie i wspieracie naszą litewskość, litewski język, a jednocześnie jesteście lojalnymi obywatelami Polski, przyczyniacie się do tworzenia polskiego dobrobytu”.

– My polscy Litwini, mieszkamy na etnicznych ziemiach litewskich i czujemy się gospodarzami w tym zakątku Litwy. Bardzo cieszymy się, że przyjeżdża premier. Bardzo potrzebujemy pomocy, abyśmy odczuli, że jesteśmy ważni dla Litwy – mówiła w przededniu spotkania z premierem przewodnicząca WspólnotyLitwinów w Polsce Danutė Valukonytė, zapowiadając, że rozmowy z szefem litewskiego rządu będą dotyczyć przede wszystkim oświaty.

Dyrektor litewskiego gimnazjum w Sejnach Algirdas Vaicekauskas poinformował, że jednym z podstawowych problemów polskich Litwinów jest brak podręczników. – Mamy podręczniki tylko z języka litewskiego, na innych przedmiotach uczymy się z polskich podręczników. Kwestia podręczników jest dla nas bardzo aktualna – powiedział w rozmowie z BNS. Litewska wspólnota w Polsce obawia się, że polski rząd może zmniejszyć finansowanie.

Litwini są jedna z dziewięciu ustawowo uznanych mniejszości narodowych w Rzeczypospolitej Polskiej. Miejscowości, w których zwarcie zamieszkują, znajdują się na obszarze trzech gmin: Puńsk, Sejny i Szypliszki.

Według wyników Narodowego Spisu Powszechnego 2011 mniejszość litewska w Polsce (obywatele polscy deklarujący narodowość litewską) liczyła 7376 osób. Większość z tej grupy (65,99%) zamieszkuje w województwie podlaskim (4867 osób). 5408 osób wskazało w Spisie Powszechnym z 2011 roku język litewski jako swój język ojczysty (2900 kobiet oraz 2508 mężczyzn). W podziale na charakter miejsca zamieszkania język litewski jako ojczysty wskazało 1405 mieszkańców miast oraz 4003 mieszkańców wsi. 5303 osoby zadeklarowały używanie języka litewskiego w kontaktach domowych (w przypadku 3597 osób był zaś to jedyny język używany w kontaktach domowych).

Fakt, iż Litwini stanowią na obszarze gminy Puńsk bezwzględną większość dał im na mocy przepisów Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym prawo do ubiegania się o wprowadzenie dwujęzycznych nazw obiektów geograficznych oraz używania swego języka jako pomocniczego w kontaktach urzędowych. Możliwość używania języka pomocniczego wprowadzona została w gminie Puńsk już 25 maja 2006. 20 maja 2008 dla trzydziestu miejscowości tej gminy ustalono dodatkowo oficjalne litewskie nazwy.

Szkoły z litewskim językiem nauczania bądź z dodatkową nauką języka litewskiego znajdują się w okolicach Puńska i Sejn – miejscach zwartego zamieszkania przedstawicieli mniejszości litewskiej. Litwini są jedyną w Polsce mniejszością narodową, prowadzącą oświatę niemal wyłącznie w języku ojczystym, a samo szkolnictwo litewskie wyróżnia niespotykana w innych społecznościach mniejszościowych stabilizacja i powszechność.

Pierwsze trzy szkoły wiejskie, w których wprowadzono naukę języka litewskiego (w wymiarze dwóch godzin tygodniowo), uruchomiono jesienią 1944. Rok później zostały zlikwidowane w związku z poważnie rozważanymi planami wysiedlenia ludności litewskiej z Polski w ramach układów republikańskich. W końcu stycznia 1951 Prezydium WRN w Białymstoku zezwoliło na uruchomienie nauczania języka litewskiego w szkołach podstawowych w Nowinikach oraz Przystawańcach. Litwini dążyli jednak do tego, by nauczaniem w języku ojczystym objąć wszystkie wiejskie szkoły na terytorium swego zamieszkania. Jesienią 1952 szkoły podstawowe z litewskim językiem nauczania zaczęły funkcjonować w Puńsku, Nowinikach, Widugierach i Wojtokiemiach. Dodatkowo do piętnastu szkół wprowadzono język litewski jako przedmiot dodatkowy. Kolejne dwie szkoły z litewskim językiem nauczania powstały w roku szkolnym 1952/1954. W tym czasie liczba dzieci uczęszczających do szkół litewskich utrzymywała się na stałym poziomie około 450. We wrześniu 1953 po raz pierwszy wprowadzono nauczanie języka litewskiego na poziomie szkoły średniej – zorganizowana została odrębna klasa z litewskim językiem nauczania przy liceum ogólnokształcącym w Suwałkach. Klasie tej nadano później profil pedagogiczny. Społeczność litewska dążyła jednak do powstania litewskiej szkoły średniej w Puńsku, co spotkało się jednak ze sprzeciwem Ministerstwa Oświaty. Ostatecznie pierwszą klasę liceum z litewskim językiem nauczania uruchomiono w Puńsku we wrześniu 1956. Nowy budynek dla puńskiej szkoły podstawowej i liceum oddano do użytku w listopadzie 1959. Zapewnienie zadowalającego poziomu oświaty w ojczystym języku stało się jednym z głównych celów powołanego w 1957 Litewskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego. Już w trakcie zjazdu organizacyjnego tego towarzystwa wysuwano zdecydowane postulaty między innymi rozszerzenia sieci szkół z litewskim językiem nauczania oraz wprowadzenia lekcji dotyczących historii i geografii Litwy.

W latach 60. we wszystkich typach szkół języka litewskiego uczyło się od 800 do 900 uczniów. W następnej dekadzie do szkół litewskich uczęszczało od 600 do 700 osób. Po 1989 społeczność litewska zabiegała o budowę kompleksu edukacyjnego z litewskim językiem nauczania w Sejnach, remonty istniejących budynków szkolnych i ocalenie przed likwidacją małych szkół wiejskich, wydanie nowych litewskojęzycznych podręczników do nauki języka litewskiego i innych przedmiotów, umożliwienie nauczycielom szkół litewskich różnych form doskonalenia zawodowego.

W 1992 dokonano otwarcia Liceum Ogólnokształcącego z Litewskim Językiem Nauczania im. 11 Marca w Puńsku. W czerwcu 1993 wydano pierwsze dwujęzyczne świadectwa do wszystkich typów szkół litewskich. W 1994 oddano do użytku nowy budynek szkoły podstawowej w Widugierach. W grudniu 2005 zaczął działać Zespół Szkół z Litewskim Językiem Nauczania „Žiburys” w Sejnach (ta inwestycja została sfinansowana przez rząd Litwy). 4 września 2010 oddano do użytku rozbudowany budynek liceum w Puńsku. W roku szkolnym 2012/2013 łącznie we wszystkich typach szkół języka litewskiego uczyło się 623 uczniów.

***

Wizyta Sauliusa Skvernelisa w Puńsku 15 sierpnia, kiedy Polska obchodziła uroczyście Święro Wojska Polskiego, miała charakter nieoficjalny. Oficjalne spotkanie premiera rządu litewskiego z premier Polski Beatą Szydło w Warszawie zostało zaplanowane na wrzesień. W Puńsku szef litewskiego rządu odniósł się do potrzeby budowania dobrych relacji pomiędzy obydwoma krajami. „Musimy zrobić wszystko, aby stosunki litewsko-polskie były doskonałe. Wymagają tego nasza wspólna historia, podobna mentalność, Kościół katolicki, pamięć o papieżu Janie Pawle II. Szukajmy więcej tego, co nas łączy, a nie dzieli” – mówił Skvernerlis.

Kresy24.pl/zw.lt, wilnoteka.lt, pl.wikipedia.org (HHG)

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: