WOJENNE WSPOMNIENIE LWOWIAKA WŁADYSŁAWA MIŁKOWSKIEGO

 Spisał kuzyn JACEK GRZYBAŁA                                                                                                                

WŁADYSŁAW  MIŁKOWSKI  syn  HANNY Krassowskiej-Miłkowskiej  i  LUDWIKA  Miłkowskiego , a bliżej mój  kuzyn  aktualnie mieszkający  w   Londynie   opowiedział  mi  przez  telefon  garść wspomnień   ze  swojego życiorysu.  Ponieważ  są    one  bardzo  ciekawe  i pokrywają   się  z historią  wojenną  wielu  Polaków  postanowiłem   opublikować  na  łamach  ARCHIWUM  KRESOWEGO  STANISŁAWA  KARLIKA .                                                                                                                                                                                                                  Tata   Władka  Ludwik  Miłkowski   ukończył   medycynę   na   Uniwersytecie  Wiedeńskim   i  dyplom  doktora  medycyny  otrzymał  w dniu  30.06.1900 roku  . W   1926  roku  dr  med.  płk Ludwik  Miłkowski  przechodzi na emeryturę  będąc  w  wieku  49  lat   i  rozpoczyna   prywatną  praktykę   lekarską    we  Lwowie   jako  lekarz  laryngolog , a  potem  jako dentysta.

W  rok  wcześniej  przed  pójściem  na  emeryturę,    to    jest  w 1925 roku         mając  48  lat   żeni  się  z młodszą    od  siebie  o  prawie  25  lat  Hanką   Krassowską  herbu Ślepowron,  siostrą   cioteczną     mego   taty.

Hanka  Krassowska  była  wtedy  studentką   i  miała  zaliczony  1  rok  prawa  i 2   lata  filozofii. Rodzina  Miłkowskich  doczekała   się  dwóch  synów , starszy Marian i  młodszy  Władysław , oboje   urodzeni   we  Lwowie. 

Miłkowscy  we  Lwowie  zamieszkiwali na Koloni  Oficerskiej   przy  ulicy  Czereśniowej  nr  6. Przy  tej  ulicy   pod  numerem  1    mieszkał    gen.  Jędrzejewski  były  emerytowany  generał  wojsk carskich  , a  po  1919 roku generał   Wojska  Polskiego  ,nr 2 państwo Gotwaldowie- ziemianie ,nr 3 płk.Kruszyński  ,  nr  4   p,Zajączkowska   ,nr  5  płk   Malinowski    ,    nr 6     płk   dr  Ludwik   Miłkowski    ,  nr 7   płk   Meraviglia     . 

Generał   Władysław  Jędrzejewski  posiadał w  mieszkaniu papugę  arę , która  dużo  i   głośno  gadała .  Mały   Władek  lubił odwiedzać  generała , ale najbardziej  interesowała   go   gadająca  papuga.   

Gdy pod  koniec  lat  30 -dziestych  20 wieku     w   powietrzu   pachniało  już   wojną  to   wkrótce   część  żon  oficerów i  podoficerów  Wojska   Polskiego    z własnej    incjatywy  postanowiło  ukończyć   podstawowy  kurs  pielegniarski.  

Ciotka    Hanka    taki    kurs   ukończyła.   Po   wkroczeniu   Rosjan  do  Lwowa  w  dniu 22.09.1939 sytuacja  Polaków  stawała się  coraz  trudniejsza  z  dnia  na dzień .  Dr  płk Ludwik    Miłkowski    został     aresztowany  w    dniu   9.04.1940 roku i wysłany   na   Wschód  , zmarł   w  więzieniu  w  grudniu 1941 roku. Jego  pobyt   w  więzieniu   oraz  śmierć  opisał  w  swojej    książce  pt. ( Na  nieludzkiej  ziemi ) Józef  Czapski .

Opis  ten  został  sporządzony    natychmiast     na    podstawie  zeznań    jednego    ze      współwięźniów   ,  to  jest  porucznika  Józefa  Solczyńskiego,   który   przeżył  to więzienie , został  zwolniony   i   cudem  dotarł     do Wojska  Polskiego .  Po   wojnie  zamieszkał w  Anglii . 

Ciotka  Hanka  aresztowana    w   dniu 13.04.1940 r  wraz  z dwoma  synami  trafiła  do  Kazachstanu. Aresztowania   te  to zorganizowana   akcja  Sowietów  w   ramach tak zwanej  wielkiej wywózki Polaków  ze  Lwowa.

W  Kazachstanie  Hanka  Miłkowska    pracowała  jako  robotnik w ( kirpicznom  zawodie) –  fabryka  cegły -cegielnia .

Dopiero    porozumienie Sikorski-Stalin i  amnestia  dla Polaków   pozwoliło  jej  wraz  z synami  opuścić Związek  Sowiecki.  Statkiem  rosyjskim    z  Krasnowodzka   przez   Morze  Kaspijskie   dotarli  do   miasta    Pahlevi   w   Persji.   Cała  podróż  trwała   ponad   12  godzin,   była bardzo  ciężka , należy pamiętać  że stan zdrowotny Polaków  był  makabryczny.  Kuzyn  w ogóle  nic  nie  pamięta jak  wyglądała  podróż  morzem,   był  cieżko chory   miał   biegunke  i  bardzo  wysoką  gorączkę. Sprawa  WC  na statku   to  w ogóle  pojęcie   nieznanne.  Wszyscy    tą    potrzebę  załatwiali  prosto  do  morza   z   burty  statku.

W  Pahlevi   w  Persji   na   plaży ustawiono   całe   miasto  namiotów, ciągnęło się ono  na długości 3  km  i  w  nich   zakwaterowano  uchodźców.                  

Pierwszy   miesiąc   pobytu  to zabiegi    sanitarne , strzyżenie  ,odwszawianie , oraz  spalenie   starej   odzieży,   w której   przyjechali    Polacy   z  Rosji. W sumie  do   PERSJI   ewakuowało się około    120  000  osób   cywilów  i wojskowych.  

Potem  było  zakwaterowanie  w  obozie  nr  2  pod Teheranem.  Tutaj  ciotka  Hanka  skończyła  dodatkowo  kursy   pielęgniarskie , a   potem  pracowała  jako  siostra  szpitalna  w   izbie  chorych.

Z  początkiem   stycznia  1944 roku   cała rodzina  wyjechała   z Teheranu  do AHVAZU (dalej  Persja) ,  a  w  czerwcu 1944  roku      Marian  i Władek  postanowili   dołączyć  do  szkoły  kadetów  w  Palestynie , natomiast    ciotka   Hanka   zdecydowała  się  być    siostrą  szpitalną    w  8-mym  polskim           szpitalu    wojennym     w   EL    Kantara   w   Egipcie . 

EL  Kantara  to  miałe  miasteczko   położone  nad  samym    Kanałem  Sueskim  .  W  tym  miasteczku   stacjonował  mały  Garnizon  Angielski  ,  którego  dowódcą   był  oficer  angielski  kapitan    ANTHONY (TONI)   RICHARD   PRESTON .   Pełnił   on  też   funkcje  łącznika    pomiędzy    tym  garnizonem    angielskim  , a   Polskim szpitalem  wojennym, w którym  pracowała  ciotka  Hanka.    

Hanka  Miłkowska  znała  perfekt   język  francuski  ,  a  Anthony (Toni)  Richard   Preston  znał  perfekt   4    języki ,  a  to   francuski , niemiecki , hiszpański  i portugalski   no  i  oczywiście   angielski.   Z  ciotką  Hanką  konwersacja  odbywała   się  po  francusku.  Toni  Richard    Preston  , można  powiedzieć  śmiało  był   poliglotą  . Matka jego  to  rdzenna    francuska.  Tak  zawiązała  się  bliższa  znajomość   pomiędzy  Polką  i Anglikiem    co  zaowocowało  małżeństwem.  

Do  Angli   Władyslaw  przypłynął   w  dniu  12.05.1947   z  mamą , a  maturę  zdał  w  1949 roku  w  Anglii   w  gimnazjum  i  liceum  im. M. Kopernika  w  BOTTISHAM  ,małym  miasteczku  położonym  niedaleko  CAMBRIDE .

Podróż  z  Egiptu  odbyła  się   statkiem   MATAROA  , który  wypłynął   z  Port  Saidu  w  dniu 2.05.1947 roku  . Był to statek Nowo  Zelandzki   używany  przez  Anglików   na  potrzeby    transportowe.  Marian,  starszy   z   braci  pozostał  jeszcze   w  Palestynie,   zdał   tam  maturę    i  w  lipcu  1947  roku   dopłynął   do   Anglii do swojej   mamy. 

Kuzyn   Władysław  ożenił się  w Londynie  z  Zofią  Konwerską  córką   podpułkownika   Konwerskiego. Małżeństwo  doczekało  się  jednej  córki  Krystyny , która  wyszła za  mąż  za  Anglika  i  ma   syna  Dominika.

Władysław  jest  bardzo  dumny   ze   swojego   wnuka  .  W   Anglii   Władysław   studiował chemię  i   tam   na  studiach  poznał    swą    przyszłą  żonę   Zofię.  

W  1995  roku   kuzyn   Władysław    wraz  z   kolegą  pojechał   z Londynu    do Lwowa  autokarem  firmy  ukraińskiej , podróż  trwała  2 doby. Gdy dotarł  na ulice   Czereśniową   nr  6  przed    swój   dom,   spotkał  tam  aktualnych  mieszkańców . 

Zasugerowano   mu  aby  sobie  przypomniał   gdzie  w  1939 roku  zakopano srebra  rodowe. Pytanie   pozostało   bez  odpowiedzi , ponieważ  Władek  w  1939 roku   był  dzieckiem , a  w  takie  sprawy  nie  wtajemnicza  się    dzieci. 

Władek    zobaczył  wnętrze  swego domu   ale  tylko  jego  1/4  część .Na moje  pytanie czy choć  jakiś  jeden  mebel ,  stół  czy  krzesło   z   wyposażenia   ostało się  do  obecnych   czasów , odpowiedź  była  prosta,  Jacku    ostały się  tylko  gołe  ściany  i  to   ja    zobaczyłem.

Jacek Grzybała