Lektura na „śródweekend”: Nowy sekretarz stanu USA a Rosja. Jaka droga?

Rex Tillerson i Władimir Putin: znajomość perspektywiczna

Klamka zapadła. Kilka godzin temu Donald Trump zaprzysiągł Rexa Tillersona na stanowisku sekretarza stanu.

Od razu mała powtórka z politologii: stanowisko, o którym mowa, jest w Ameryce odpowiednikiem naszego pozbawionego kompetencji premiera, mającego z premiera tyle, że stoi on ponad wszystkimi innymi sekretarzami-ministrami i pełniącego jednocześnie funkcję ministra spraw zagranicznych. W dawnej Rzeczypospolitej byłby to kanclerz.

I takim właśnie przeniesionym w czasie i przestrzeni kanclerzem został niejaki Rex Tillerson. Nie byłoby w tym nic godnego uwagi w momencie inauguracji, gdyby nie pewne obawy zrodzone z najzupełniej powierzchownego oglądu jego biografii. Dodajmy, że niepokoje te nie są wymysłem rusofoba spod sztandaru Kresów24, lecz że ich pulsowanie już teraz wyczuć można w Internecie dosyć wyraźnie.

Liczyliśmy – przynajmniej ci, którzy interesujemy się amerykańską polityką – na Newta Gingricha. Plotkowano na ten temat dość głośno i nie ulega wątpliwości, że była to gra medialna prowadzona przez otoczenie prezydenta-elekta obliczone na uspokojenie… różnych takich, co to u klamki wiszą. Polaków na przykład…

Sorry Donald, nie przestaniemy wisieć u klamki, tylko dlatego, że chcesz robić duże interesy z dużymi graczami. Najwyżej poczekamy na nowe rozdanie, licząc na to, że dożyjemy…

No ale tymczasem stało się inaczej. Mamy oto nowego szefa amerykańskiej dyplomacji Rexa Tillersona, którego największym życiowym – jak do tej pory – osiągnięciem (być może osiągnięciem mającym charakter formacyjny?)  jest to, że pełnił funkcję dyrektora wykonawczego w amerykańskim super-koncernie ExxonMobil, który… podpisywał wielomilionowe kontrakty energetyczne z Rosjanami, np. z państwowym gigantem Rosnieftem.

Powie ktoś: tak wyszło. Handlował z Rosjanami, w innych czasach handlowałby z kim innym – z Chinami powiedzmy, które – że przypomnę – jeszcze nie tak dawno, bo za Richarda Nixona brane były pod uwagę jako cichy sojusznik w rywalizacji z Rosją. Notabene: to właśnie tamto zbliżenie w dalekiej perspektywie okazało się powodem napięcia na linii Pekin-Waszyngton, które – jak się zdaje – zdominuje politykę zagraniczną Donalda Trumpa.

Ale handel nie spływa po człowieku, jak woda po kaczce. W najlepszym razie zostają kontakty i sentymenty. W najgorszym – szantaż i łapówki. Niczego nie sugeruję. Zadaję po prostu pytanie o to, czy człowiek, który nie brzydził się rosyjskimi pieniędzmi będzie się brzydził rosyjską polityką – a ta potrafi być odrażająca.

Zza oceanu zdążyły już dotrzeć niepokojące sygnały. W czasie przesłuchania obywatela Tillersona przed senacką komisją, uraczył on słuchających uwagą, że Rosja wcale nie jest nieprzewidywalna – to brzmi wyjątkowo dwuznacznie – i że Waszyngton powinien wykazać się większą wolą zrozumienia włodarzy Kremla. To ostatnie już lepsze – zważywszy, ile kiksów na tym polu popełniła dyplomacja Obamy.

Wielu komentatorów mówiło, że to nowość w amerykańskiej polityce – zawszeć bowiem kojarzono odprężenie, czy wręcz pielęgnację stosunków z Rosją z prezydentami demokratycznymi. Zasada ta działa również przez negację. Dwie emblematyczne postaci reprezentujące Stare Partie – myślę o FDR i Reaganie – ułatwiły to myślenie.

Pamiętać jednak trzeba o tym, że polityka amerykańska wyglądała kiedyś inaczej. Jeszcze w czasach prezydenta Tafta – a więc na początku XX wieku – to Republikanie byli siłą „egalitarystyczną”, a Demokraci z południa popierali wielki biznes i uważali, że czarni to nie ludzie.

Jednak właśnie w tamtych czasach –  mniej więcej od starszego Roosvelta do Wilsona, istniała trzecia, nieformalna siła, zwana progresywną, stanowiąca miejsce spotkania ludzi o poglądach uważanych przez ich macierzyste partie za nieortodoksyjne. Doszło wtedy do zbliżenia stanowisk obu ugrupowań rozumianych jako całość. Kto dzisiaj potrafi powiedzieć, jakie były różnice programowe między Wilsonem a Hardingiem – z wyjątkiem poglądów na temat roli, jaką Stany winny odgrywać w świecie?

Kiedy z kolei wybuchł wielki kryzys, skojarzono go z urzędującym wówczas – i dość nieporadnym w gruncie rzeczy – prezydentem Hooverem. To największe ze wszystkich potknięć kapitalizmu spowodowało, że demokraci chwycili za program lewicowy (najpierw sensie gospodarczym) i dzięki temu zapewnili sobie absolutną dominacje w amerykańskiej polityce na następnych kilkanaście lat.

Za zmianami wygenerowanymi głównie przez czynniki ekonomiczne poszła cała ideologia. I obowiązuje do teraz. Ale z nadejściem Trumpa widzimy zjawisko – mutatis mutandis – podobne do tego z roku 1932: niebędąca u władzy partia rzuca się na program, który obiecuje sukces: program populistyczno-antyestablishmentowy, o zabarwieniu prawicowym jeśli chodzi o światopogląd, ale lewicowym w sensie gospodarczym.

Trump wygrywa – a partia, chcąc być poważna, musi realizować jego program. Dzięki kwestiom, znowu: w dużej mierze socjo-ekonomicznej, między republikanami a demokratami może zaistnieć powtórna wymiana  poglądów.

Jeśli dodać do tego większą, niż zazwyczaj ma to miejsce przy nowym otwarciu, sympatię prezydenta USA do Rosji, to… możemy za naszego życia być świadkami sytuacji, w której liberalni ekonomicznie i zimnowojenni demokraci reprezentujący konserwatywne – z punktu widzenia tradycjonalistycznej rewolucji – poglądy, będą walczyć z reprezentującymi interesy robotników, ale nie traktujących serio swych poglądów w sprawach etyki seksualnej republikanami … i naprawdę trudno będzie powstrzymać sympatię dla tych pierwszych.

Wracając natomiast do Trumpa i Tillersona: pozostaje wierzyć, że Putin wykona ruch na tyle bezczelny, że zrazi sobie nawet tych przychylnych mu ludzi. A jeśli jeszcze okaże się, że nowa administracja USA siedzi w kieszeni wielkiego biznesu tak samo głęboko, jak stara, a tradycyjny światopogląd okaże się być traktowany serio, to wtedy nasze nadwiślańskie przywiązanie do republikanów kwitnąć będzie w najlepsze.

Dominik Szczęsny-Kostanecki

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: