Mały Oksford. Uniwersytet w Dorpacie

Gmach Uniwersytetu w Tartu (Dorpacie). Fot. Domena publiczna

Tradycje akademickie w Dorpacie (ob. Tartu w Estonii) sięgają XVI wieku. Miasto znalazło się granicach Rzeczypospolitej za panowania Stefana Batorego. Sprowadzeni przez króla jezuici na czele z Piotrem Skargą założyli tam kolegium oraz seminarium nauczycielskie.

Po zajęciu Dorpatu przez wojska szwedzkie, król Gustaw Adolf powołał tam gimnazjum, a w 1632 roku podniósł je do rangi uniwersytetu z fakultetami filozofii, prawa, teologii i medycyny. Kres uczelni nastąpił po wojnie północnej. Po zdobyciu Inflant przez cara Piotra I uczelnia przestała istnieć. I dopiero w 1802 roku car Aleksander I ponownie otworzył uniwersytet w Dorpacie – Cesarea Universitas Dorpatensis. Jak zapisano w akcie erekcyjnym, uczelnia miała za zadanie „rozpowszechnianie umiejętności ludzkich […], pośredniczenie stałe w przelewaniu na cesarstwo rosyjskie cywilizacji zachodnioeuropejskiej”. Uczelnia, w której językiem wykładowym był niemiecki, szybko stała się czołowym ośrodkiem akademickim w Imperium Rosyjskim. Nazywano ją często Nadbałtyckimi Atenami, Atenami Północy i Małym Oksfordem. Wysoki poziom kadry profesorskiej, autonomia i liberalizm przyciągały do niej nie tylko młodzież z rosyjskich guberni nadbałtyckich, ale także cudzoziemców

W czasie zaborów Rosja konsekwentnie likwidowała lub rusyfikowała w Królestwie Polskim uczelnie wyższe. Z tego powodu młodzież wybierała studia na uczelniach zagranicznych, w tym w Dorpacie. Szacuje się, że przez mury uczelni przewinęło się blisko 3 tys. Polaków z Królestwa Polskiego, Inflant Polskich, Litwy, Wołynia i Podola. Wymieńmy najwybitniejszych polskich absolwentów: lekarze – Tytus Chałubiński (propagator walorów leczniczych Podtatrza, Stanisław Ostyk-Narbutt (społecznik z Brasławszczyzny), Rafał Radziwiłłowicz (psychiatra, który pomógł w uwolnieniu Józefa Piłsudskiego z Cytadeli warszawskiej) i prof. Ignacy Baranowski (jeden z założycieli Towarzystwa Naukowego Warszawskiego). Uczelnię ukończyli także wybitni badacze Syberii – Aleksander Czekanowski i Benedykt Dybowski; historycy Gabriel Korbut i Marian Zdziechowski; pisarz Józef Weyssenhoff, a także polityk, pierwszy prezydent RP na Uchodźstwie Władysław Raczkiewicz. W Dorpacie chciał kontynuować studia Józef Piłsudski, jednak ze względu na jego wcześniejszą działalność konspiracyjną jego wniosek został odrzucony. O udziale i aktywności polskich studentów w Uniwersytecie Dorpackim świadczy również fakt, że w 1828 roku utworzyli Konwent Polonia – pierwszą korporację akademicką, która nawiązywała do tradycji filareckich i patriotycznych. Wielu jej członków wzięło udział w powstaniach narodowych.

TB

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: