Fot: mieroszewski.pl
Czy można zostać uznanym za wroga państwa tylko dlatego, że po drugiej stronie granicy mieszka rodzina? Tysiące Polaków mieszkających w Związku Sowieckim w latach 30. przekonało się, że w logice stalinowskiego terroru taka więź wystarczała, by trafić na listę „elementu antysowieckiego”.
Nowa publikacja „Operacja polska” NKWD 1937–1938. Przywracanie pamięci o zbrodni, wydana wspólnie przez Centrum Mieroszewskiego i Instytut Pamięci Narodowej, przywraca pamięć o tej zapomnianej zbrodni – jednej z największych w historii stalinizmu.
Prezentacja książki odbędzie się w środę, 29 października o godz. 16.00 w Centralnym Przystanku Historia IPN w Warszawie.
Publikacja poświęcona jest jednej z najbardziej masowych i zarazem najmniej znanych akcji represyjnych okresu stalinowskiego. „Operacja polska” NKWD 1937–1938 to wyjątkowe opracowanie, które przywraca pamięć o setkach tysięcy Polaków zamordowanych tylko dlatego, że byli Polakami.
W tomie zebrano teksty wybitnych historyków z Polski, Rosji, Ukrainy, Białorusi, Gruzji i USA. Autorzy analizują genezę i przebieg operacji, jej wymiar lokalny, grupowy i indywidualny. Pokazują mechanizmy sowieckiego terroru, losy kobiet i dzieci, a także miejsca pochówku tysięcy Polaków – od Sandarmochu po Bykownię.
O znaczeniu publikacji
– To wyjątkowa publikacja, jedyna na rynku, która w sposób kompleksowy stara się przywrócić pamięć o jednej z największych, a zarazem najmniej znanych zbrodni stalinowskich. W latach 1937–1938 zamordowano co najmniej 112 tysięcy Polaków mieszkających w Związku Sowieckim – tylko dlatego, że byli Polakami – podkreśla dr Maciej Wyrwa, współredaktor publikacji (wraz z dr. Pawłem Liberą).
Badacz zwraca uwagę, że książka ukazuje „operację polską” jako część Wielkiego Terroru – obok innych masowych akcji NKWD wymierzonych w całe grupy narodowe, takich jak „operacja niemiecka” czy „grecka”. – Wszystkie one stanowiły element polityki Stalina, opartej na przemocy i strachu – dodaje dr Wyrwa.
W publikacji przywołano także indywidualne historie ofiar, relacje świadków i dokumenty NKWD.
– Zbrodnia ta to nie tylko statystyka i liczby ofiar. W tej książce ofiary odzyskują swoje imiona i nazwiska – podobnie jak ich oprawcy – mówi redaktor.
Pamięć, która domaga się obecności
Na kartach tomu znajdziemy zarówno analizy historyczne, jak i poruszające świadectwa. Autorzy opisują m.in. los Zbigniewa Szaniawskiego czy sprawę Natalii Moszyńskiej, które unaoczniają dramat rodzin dotkniętych sowieckim terrorem.
Publikacja omawia także walkę o zachowanie miejsc pamięci – Sandarmochu, Bykowni, Kuropat – które stały się symbolami zbrodni Stalina i pamięci o jej ofiarach.
Pamięć, która zobowiązuje
W spotkaniu wezmą udział:
dr Maciej Wyrwa – redaktor tomu (Centrum Mieroszewskiego)
dr Paweł Libera – redaktor tomu (Instytut Pamięci Narodowej)
red. Rafał Dudkiewicz – moderator dyskusji
Rozmowa będzie nagrywana, a premiera nagrania rozmowy o książce odbędzie się 26 listopada 2025 r. o godz. 18.00 na kanale IPNtv w serwisie YouTube.
Każdy z opisanych w tomie losów to przypomnienie o ludziach, których życie przerwał system przemocy. Publikacja pozwala przywrócić ich obecność w historii i zrozumieć skalę tragedii, która przez dziesięciolecia pozostawała poza zbiorową świadomością.
Źródło: mieroszewski.pl
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!