Tyszkiewiczowie – arystokratyczny ród na Litwie i ich rezydencje (IV)

Pałac hrabiów Tyszkiewiczów w Wace Trockiej, obecnie siedziba Królewskiego Związku Szlachty Litewskiej
Wikipedia – domena publiczna

Sarkofagi Tyszkiewiczów w pałacu w Wace Trockiej

W latach 40. XIX wieku Wakę Trocką odkupił od Ludwika Dąbrowskiego Józef hr. Tyszkiewicz (1805–1844), marszałek szlachty powiatu oszmiańskiego, właściciel Wołożyna i Połągi. Znajdował się tu drewniany dwór zbudowany przez Dąbrowskich. Po śmierci Józefa Tyszkiewicza w 1844 roku Wakę odziedziczył jego syn, Jan Witold Emanuel hr. Tyszkiewicz (1831–1892), marszałek powiatu wileńskiego. Postanowił on wznieść nową siedzibę rodową w Wace i przenieść się do niej. Obiekt, wzorowany na pałacu w warszawskich Łazienkach Królewskich, zbudowano według projektu architekta Leandra Marconiego.

Ostatni właściciel Waki, Jan Michał hr. Tyszkiewicz, był osobą powszechnie szanowaną, posłem do Sejmu II Rzeczypospolitej. Zginął 31 maja 1939 roku w katastrofie lotniczej, wracając z rekolekcji w Międzyrzecu Podlaskim i został pochowany w Wace Trockiej, w kaplicy przy rodzinnym pałacu. Po wybuchu II wojny światowej Anna hr. Tyszkiewiczowa wraz z trójką dzieci: Izabelą, Zygmuntem i Anną wyjechała do Anglii, gdzie zmarła w 1983 roku, w Brighton.

W pałacu w Wace zainstalowała się sowiecka komenda wojskowa, a cały majątek został rozgrabiony i zniszczony. W latach 1941–1944 Niemcy zorganizowali tu szkołę rolniczą Niederlandische Ost Compani, prowadzoną przez Holendrów. Całym majątkiem zarządzał wówczas arystokrata holenderski von Vorenkampf.

Po zakończeniu II wojny światowej majątek w Wace Trockiej (lit. Trakų Vokė) stał się kołchozem. W 1970 roku litewski Instytut Konserwacji Zabytków doprowadził do restauracji pałacu. Po jej zakończeniu zajęła go filia Litewskiego Naukowo-Badawczego Instytutu Rolnictwa.

Na początku lat 90. XX wieku Instytut Rolnictwa wyprowadził się z pałacu i stał on opuszczony aż do 2005 roku. Wtedy to władze Litwy przekazały go na lat 99 Królewskiemu Związkowi Szlachty Litewskiej, który urządził w jego wnętrzach Centrum Kultury Dworskiej (Dvaru Kulturos Centras). Odbywały się w nim różne imprezy kulturalne, doroczne święto „Szlachta na koniach”, organizowane były wystawy prac młodych malarzy itp. Zorganizowana została też stała wystawa pokazująca dzieje Waki Trockiej i rodu Tyszkiewiczów.

W 2014 roku pałac został przekazany Samorządowi Miasta Wilna, który po długich dyskusjach, podjął decyzję o przekazaniu obiektu w zarządzanie instytucji pożytku publicznego Trakų Vokės dvaro sodyba, która ubiega się o środki unijne na odrestaurowanie pałacu i przywrócenie dawnego wyglądu parku.

Pałacowa kaplica – rodzinne mauzoleum hrabiów Tyszkiewiczów w Wace Trockiej z odrestaurowanymi sarkofagami
Kolaż l24.lt (fot. Marian Paluszkiewicz, Ramūnas Guiga/kpd.lt)

Nie jest znana dokładna data zbudowania kaplicy w Wace Trockiej, będąca częścią zespołu pałacowego. Jak informuje Departamentem Dziedzictwa Kulturowego przy Ministerstwie Kultury Republiki Litewskiej, historyk Liliana Narkowicz dotarła do źródeł, według których kaplica została zbudowana w 1856 roku. Wcześniej uważano, iż była wzniesiona w roku 1870.

Jeden z odrestaurowanych sarkofagów należy do Jana Józefa hr. Tyszkiewicza (1867–1903), który w 1898 roku zaprosił słynnego francuskiego ogrodnika i architekta krajobrazu Édouarda Françoisa André do zaprojektowania pałacowego parku w Wace Trockiej. Drugi odnowiony sarkofag jest jego żony Elżbiety Marii z Krasińskich hr. Tyszkiewicz (1871–1906).

Oba metalowe sarkofagi od 2015 roku wpisane są do rejestru zabytków kultury jako obiekty dziedzictwa kulturowego o wartości historycznej, artystycznej i religijnej. Przed restauracją sarkofagów przeprowadzono szczegółowe ich badania.

Jak przeczytać możemy w komunikacie Departament Dziedzictwa Kulturowego:

„Dwuczęściowe sarkofagi były w dość kiepskim stanie, uległy korozji, w wielu miejscach były popękane, a miejscami widoczne były dziury. W podziemiach kaplicy-mauzoleum znajduje się więcej sarkofagów rodu Tyszkiewiczów. To miejsce jest otwarte dla zwiedzających w czasie Zaduszek. Nazwiska na sarkofagach intrygują, by poznać losy żyjących tu ludzi, spuściznę ich działalności. Nie mniej interesująca jest sama kaplica, odnowiona siedem lat temu. Gdy tylko wchodzimy przez drzwi, na posadzce kaplicy widzimy zachowaną autentyczną mozaikę – herb rodu Tyszkiewiczów [Leliwa – dop. KA], używany od XVI wieku”.

Tyszkiewiczowie, którym nie brakowało pieniędzy, zajmowali się jednak nie tylko budową pałaców – dbali również o rozwój przemysłu, sprawy społeczne i znacząco się przyczynili do rozwoju lokalnych społeczności.

Kinga Adamczyk na podst.: Liliana Narkowicz, „Ordynacja Tyszkiewiczowska na Zatroczu”, Warszawa 2007; Liliana Narkowicz, „Tyszkiewiczowie rodem z Landwarowa”, Warszawa 2013; Liliana Narkowicz, „Tyszkiewiczowie z Waki”, Warszawa 2010; „Okazałe zespoły dworskie – dziedzictwo hrabiów Tyszkiewiczów” – exploretrakaivilnius.lt; „Tyszkiewiciana : militaria, bibliografia, numizmatyka, ryciny, zbiory, rezydencye etc., etc., etc.”, T. 1 / zebr. Józef Tyszkiewicz, Poznań 1903

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

30 maja w Historii Kresów Tyszkiewiczowie – arystokratyczny ród na Litwie i ich rezydencje (III) Tyszkiewiczowie – arystokratyczny ród na Litwie i ich rezydencje (II) Tyszkiewiczowie – arystokratyczny ród na Litwie i ich rezydencje (I) Remont fasady kościoła św. św. Piotra i Pawła w Wilnie został zakończony!