Miejsce śmierci króla Władysława IV Wazy pod ochroną litewskiego Ministerstwa Kultury

„Dom Wazy” w Mereczu (lit. Merkinė), w rejonie orańskim, miejsce śmierci króla Władysława IV Wazy został na mocy rozporządzenia litewskiego ministra kultury uznany za obiekt chroniony przez państwo.

„Dom Wazy” w Mereczu, w rejonie orańskim, miejsce śmierci w nocy z 19 na 20 maja 1648 roku króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Władysława IV Wazy, 2023 r.
Fot. Lietuvos Respublikos kultūros ministeria/http://l24.lt

Ministerstwo Kultury Republiki Litewskiej (Lietuvos Respublikos kultūros ministeria) podejmując tę decyzję uwzględniło apel Samorządu Rejonu Orańskiego, w którym stwierdzono, że lokalna społeczność wraz z władzami samorządowymi, dokładają starań, by odnowić budynek i dostosować go do miejscowych potrzeb kulturalnych i biznesowych. Ochrona państwa roztoczona nad obiektem umożliwi bowiem uzyskanie dofinansowania z budżetu Litwy na konserwację i utrzymanie zabytku.

Królewicz Władysław IV Waza sportretowany przez Rubensa, 1624 r.
Wikipedia – domena publiczna

Władysław IV Waza urodził się 9 czerwca 1595 roku w Łobzowie koło Krakowa jako syn króla Zygmunta III Wazy i Anny Austriaczki, córki arcyksięcia Karola Habsburga i od dziecka był przewidywany na następcę swego ojca.

Jako nastolatek dwukrotnie miał okazję zasiąść na innych tronach, ale plany te udaremniał Władysław III Waza – zarówno projekt ukoronowana Władysława IV na króla Szwecji w 1599 roku, jak i próba przekazania mu władzy nad Rosją, podjęta w 1610 roku, nie powiodły się z uwagi na opór przed zmianą wyznania na luteranizm lub prawosławie.

W latach 1617–1618 królewicz brał udział w kampanii rosyjskiej, w 1621 roku uczestniczył w obronie Chocimia przed Turkami. Potem odbył szeroko komentowaną wyprawę po krajach Zachodu. 8 maja 1632 roku wybrano go w trakcie wolnej elekcji na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego – na tronie zasiadł jako Władysław IV Waza.

W 1634 roku Władysław IV Waza zawarł pokój wieczysty z Rosjanami w Polanowie i zrzekł się roszczeń do Kremla. W 1635 roku przypieczętował też rozejm ze Szwedami w Sztumskiej Wsi. Dążył do sprowokowania walnego konfliktu z Turcją, dla którego nie zyskał jednak poparcia sejmu. Na miesiąc przed jego śmiercią wybuchł największy bunt kozacki, pod przywództwem Bohdana Chmielnickiego.

W 1626 roku Merecz została przekazana we władanie królewiczowi Władysławowi. Polubił tę miejscowość już w młodości i często tu przebywał – m.in. w latach 1630–1631 chronił się tu przed epidemią dżumy, w 1633 roku odpoczywał tu i polował, bywał tu też w latach 1634, 1639 i 1641, gdyż Merecz stał się jego ulubionym terenem łowieckim.

Po objęciu tronu Władysław IV Waza nie tylko zatwierdził dane wcześniej Mereczowi prawa i przywileje, ale też nadał nowe. W 1633 roku potwierdził wcześniejsze nadanie miastu prawa magdeburskiego i przywileje dla cechów szewskiego i garbarskiego oraz nadał prawo składowania miodu i chmielu. W 1639 roku pozwolił mereczanom utworzyć cech krawiecki.

W latach 1616–1640 roku aktywnie sprzeciwiał się temu, by w Mereczu osiedlali się Żydzi, ale już w 1642 roku zezwolił na to i pozwolił im zajmować się handlem i produkcją.

W 1648 roku dzięki środkom króla Władysława IV Wazy został odnowiony miejscowy kościół.

W 1637 roku Władysław IV Waza ożenił się z Cecylią Renatą Habsburżanką, a swoją kochankę Jadwigę Łuszkowską, pochodzącą ze Lwowa, wydał za mąż za mazowieckiego chorążego Jana Wypyskiego i nadał mu starostwo mereckie.

Bardzo schorowany król Władysław IV Waza wiosną 1648 roku podróżował z Wilna do Warszawy, ale z powodu złego stanu zdrowia zatrzymał się w Mereczu, gdzie zmarł w nocy z 19 na 20 maja. Kiedy medycy przystąpili do sekcji zwłok monarchy, główna przyczyna śmierci stała się jasna – zabiło go zapalenie nerek, spowodowane prawdopodobnie przez dnę moczanową. Król pochowany został na Wawelu, zaś jego serce spoczęło w katedrze wileńskiej.

Budynek, w którym skonał polski król zachował się do naszych czasów. Według historyków „Dom Wazy” w Mereczu został zbudowany w XVII wieku. Na listę obiektów chronionych na Litwie został wciągnięty w roku 1993 i jest najczęściej odwiedzanym obiektem turystycznym miasteczka.

W 2009 roku z inicjatywy przedsiębiorcy Pranasa Balkė na budynku umieszczono tablicę pamiątkową informującą, po polsku, litewsku i angielsku, o zgonie w tym domu króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Władysława IV Wazy.

RES

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: