W winnickiej kwaterze Adolfa Hitlera powstanie muzeum

Ukraińskie plany dotyczą kompleksu Wehrwolf, znajdującego się ok. 10 km na północ od Winnicy, w okolicy Strzyżawki, pomiędzy Bondarami a Michałówką, na wschód od szosy do Żytomierza.

Budowa muzeum trwa od 2011 roku, a od 2000 toczy się na Ukrainie dyskusja, jak wykorzystać pozostałości po byłej kwaterze Hitlera. W 2013 roku powstała tu ścieżka turystyczna i wystawa poświęcona ofiarom faszyzmu – jako filia Winnickiego Obwodowego Muzeum Krajoznawczego. Nie wiadomo, kiedy zakończą się prace remontowe i budowa pawilonu muzealnego.

Rocznie kwaterę Hitlera „Werwolf” odwiedza około 30 tysięcy osób. Wzdłuż trasy wycieczek ustawiono tablice informacyjne ze zdjęciami.

Z prezentowanego schematu centrum kwatery wynika, że mieściły się tutaj: dom Hitlera i jego najbliższego współpracownika Martina Bormanna, domy stenografek, dziennikarzy, generałów, adiutantów, budynek dla dowództwa Wehrmachtu, innych sił lądowych, służby bezpieczeństwa, budynki dla personelu, kasyno, „herbaciany” domek, hotel, stacja zasilania, sauna, fryzjer, basen i kino – ogółem znajdowało się tu 81 drewnianych budynków i trzy bunkry. Grubość ścian schronów wynosiła 2,5-3 metrów.

We wszystkich pomieszczeniach były systemy wentylacyjne, centralne ogrzewanie, prąd i woda ze studni artezyjskich. Naziści zadbali także o to, żeby na stole zawsze były świeże warzywa, które uprawiane były w okolicy (Hitler był zagorzałym wegetarianinem). Przez wiele lat sądzono, że na terenie kwatery był opancerzony kabel telefoniczny, który zapewniał łączność z Berlinem.

W różnych artykułach można znaleźć informację o tym, że bunkier Hitlera składał się z sześciu pięter w głąb i że to tutaj mieściła się Bursztynowa Komnata, specjalne laboratorium do eksperymentów na ludziach.

Bezpośrednio przed wybuchem II Wojny Światowej i już po zbrodniczej napaści Niemiec na Polskę i inne kraje kontynentu, naziści wybudowali na terenie Europy kilkanaście kompleksów wojskowych, które miały służyć potrzebom Adolfa Hitlera. Niezależnie od miejsca, z którego dowodził niemiecką armią, jego siedziba otrzymywała miano „Führerhauptquartier” (FHQ – Główna Kwatera Wodza).

Kompleks Wehrwolf k. Winnicy został wzniesiony w ciągu 8 miesięcy, w okresie od września 1941 do kwietnia 1942 roku. Jego konstrukcją zajęła się Organizacja Todt, powołana w 1938 roku w celu budowy różnych obiektów wojskowych.

Do budowy ioznaczonej kryptonimem Anlage Eichenhein (Obóz Dębowy Gaj) naziści wykorzystali blisko 11 tys. sowieckich jeńców wojennych oraz mieszkańców okolicznych miejscowości. Blisko 2 tys. z nich zmarło w trakcie prac, a kolejnych 4 tys. zostało rozstrzelanych. Większość budynków hitlerowskiego kompleksu została wysadzona przez wycofujących się Niemców, a dzieła zniszczenia dokonali po wojnie żołnierze Armii Czerwonej.

Kwaterę ulokowano w sosnowym pasie leśnym o średnicy pni rzędu 20–30 cm. Zbudowano ponad 20 baraków z drewnianych bali z dwuspadowymi dachami (w tym m.in. mieszkania generalicji, herbaciarnię, kino, łaźnię, saunę, zakład fryzjerski).

Mieszkanie i biuro Hitlera z nieodłączną salą kominkową używaną do tzw. narad sytuacyjnych przypominało skromny drewniany domek. Powstał także jeden schron przeciwlotniczy klasy „B” (dwa pozostałe obiekty betonowe wybudowano w kwaterze „Hegewald”). Łącznie wybudowano ok. 80 różnorakich obiektów. Budynki i drogi zostały zamaskowane siatkami, a miejsca po wyciętych drzewach uzupełniono nowymi nasadzeniami. Wśród budowli był także basen przeciwpożarowo-kąpielowy z którego jednak nikt nie korzystał z uwagi na zbyt często wymienianą, czerpaną ze studni głębinowej, a zatem zimną wodę.

Ochronę zewnętrzną kwatery stanowiły zasieki, ogrodzenie z siatki i szereg wykopanych w ziemi posterunków wartowniczych połączonych pomiędzy sobą siecią podziemnych korytarzy co istotnie wyróżniało Werwolf spośród innych FHQ. Na otaczających las dębach umieszczono także platformy obserwacyjne).

Z chwilą zamieszkania w niej Hitlera, kryptonim kwatery przemianowano na Werwolf. Podobnie jak w Wilczym Szańcu, samą kwaterę główną otaczały kwatery:

– Dowództwa Wojsk Lądowych Oberkommando des Heeres) w zaadaptowanych budynkach Uniwersytetu w Winnicy

– Dowództwa Floty Powietrznej (Oberkommando der Luftwaffe) kryptonim Steinbruch

– Szefa Kancelarii Rzeszy Lammersa

– Szefa SS i Gestapo Himmlera

– Ministra Spraw Zagranicznych Ribbentropa

Trzy ostatnie ulokowano pod kryptonimem „Hegewald” w jednym miejscu, u wylotu z Żytomierza w kierunku Winnicy.

Hitler przebywał w FHQ Werwolf trzykrotnie: 16.07 – 30.10.1942, 19.02 – 13.03.1943 i 27.08.1943 (niecały dzień)

Przed opuszczeniem Niemcy zniszczyli naziemne obiekty, przez następnych 40 lat Armia Czerwona systematycznie równała wszystko z ziemią, a w podziemnych korytarzach detonowano niewypały.

Kresy24.pl/vinnitsa.info, polonia-ua.pl, Wikipedia