Ukraiński pisarz-polemista został świętym

Ukraińska Cerkiew Prawosławna PM kanonizowała Iwana Weszeńskiego, rusińskiego pisarza-polemistę, przeciwnika postanowień Unii Brzeskiej, potępiającego katolicyzm, rzymskokatolickie i unickie duchowieństwo oraz polskich i ruskich panów feudalnych.

Decyzję podjął synod biskupów UCP PM. Oficjalna kanonizacja Iwana Wyszeńskiego odbędzie się 28 lipca podczas liturgii w Ławrze Kijowsko-Pieczerskiej.

Iwan Wyszeński (ur. pomiędzy 1545 a 1550 r., zm. ok.1620) urodził się w Sudowej Wyszni niedaleko Lwowa. W młodości mieszkał w Łucku. Biograficzne dane o Wyszeńskim są bardzo skąpe. Wiadomo, że był dobrze wykształcony, najprawdopodobniej na dworze książąt Ostrogskich. Został zakonnikiem i wstąpił do klasztoru w Dubnie na Wołyniu. W latach 1576-1580 przebywał w klasztorze na świętej górze Athos w Grecji.

Literacką działalność rozpoczął równocześnie z ostrogską grupą polemistów. Do dziś zachowało się 16 jego utworów. W l. 90. XVI wieku napisał najbardziej znany, skierowany przeciwko postanowieniom Unii Brzeskiej. W posłaniach z góry Athos wskazywał prawosławnych biskupów-zdrajców, potępiał rzymskokatolickie i unickie duchowieństwo, polskich i ruskich panów feudalnych.

Twórczość Wyszeńskiego wywarła wpływ na rozwój satyry w literaturze ukraińskiej. Znawca jego twórczości, Iwan Franko, napisał w 1895 r. poemat Iwan Wyszenśkyj (Іван Вишенський).

Unia brzeska, której krytykiem był Iwan Wyszeński, była połączeniem Cerkwi prawosławnej z Kościołem łacińskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jakiego dokonano w Brześciu Litewskim w 1596 roku. Część duchownych prawosławnych i wyznawców prawosławia uznała papieża za głowę Kościoła i przyjęła dogmaty katolickie, zachowując bizantyjski ryt liturgiczny. Następstwem Unii Brzeskiej był podział społeczności prawosławnej na zwolenników unii – unitów i przeciwników – dyzunitów. W 1635 roku dokonał się podział kościoła wschodniego na dwie legalne i równoprawne metropolie kijowskie: unicką i prawosławną – dyzunicką (metropolia unicka dzieliła się na siedem diecezji, a dyzunicka na sześć; taki stan trwał do końca XVII wieku).

Unia Brzeska stanowiła próbę ujednolicenia katolickich wyznań na terenie państwa wielowyznaniowego. Motywowana względami politycznymi (ochrona przed Moskwą) i religijnymi, jedynie częściowo osiągnęła swoje cele. W rok po ustanowieniu Unii Brzeskiej została ona zanegowana przez część wyznawców prawosławia w Rzeczpospolitej. Na czele opozycji stanęli biskupi przemyski i lwowski oraz magnat Konstanty Ostrogski. Zwołano sobór kościoła prawosławnego, który do 1633 roku działał na terenie Rzeczpospolitej nielegalnie.

Po 1633 roku nastąpiło odrodzenie Kościoła prawosławnego w Polsce wokół arcybiskupstwa w Kijowie. Od tej pory Kijów stał się ośrodkiem dwóch wyznań – unickiego (grekokatolickiego) i prawosławnego (zwanego w Rzeczpospolitej dyzunickim z powodu opozycji wobec Unii Brzeskiej). Kościół dyzunicki uznawał zwierzchnictwo patriarchatu moskiewskiego. Stan ten przyczynił się, zgodnie z obawami formułowanymi przed Unią Brzeską, do uzyskania przez Rosję narzędzi wpływu na wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej.

Kresy24.pl

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: