Ty, co w Ostrej świecisz Bramie… (I)

Wileńska Ostra Brama od strony Starego Miasta
Fot. Wikipedia – domena publiczna

Ostra Brama to gotycka brama miejska na Starym Mieście w Wilnie, wzniesiona w latach 1503–1514, wraz z przylegającym do niej fragmentem muru obronnego będąca jedyną pozostałością dawnych fortyfikacji miejskich.  Od wewnętrznej strony bramy znajduje się klasycystyczna, wzniesiona w 1829, kaplica Ostrobramska z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej Królowej Korony Polskiej (Matki Boskiej Miłosierdzia). Stanowi ona zamknięcie ulicy Ostrobramskiej.

Ostra Brama to miejsce znane chyba każdemu Polakowi, choćby z poematu Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”:

„Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy
Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!”

W średniowieczu istniał zwyczaj, że we wnękach wież bramnych, nad bramą, umieszczano święte obrazy. Wilno pierwotnie miało pięć bram miejskich, w tym bramę Miednicką (od drogi prowadzącej do Miednik). Brama ta nazywała się też Ostrą, od części południowego przedmieścia o nazwie Ostry Koniec. Masywna, kwadratowa wieża bramna, wzniesiona wraz z obwodem murów obronnych na początku XVI wieku jest wymieniona w przywileju wydanym mieszczanom wileńskim przez króla Aleksandra Jagiellończyka 6 września 1503 r.

Ze wszystkich bram do naszych czasów pozostała tylko Ostra Brama, reszta została zniszczona w XIX wieku.

Wileńska Ostra Brama z zewnątrz murów obronnych
Fot. Wikipedia – domena publiczna

Bramę zbudowano w stylu późnogotyckim między 1503 a 1514 rokiem. Była to budowla wzniesiona na planie niemal kwadratu (11,2 × 10,8 m) o grubości murów dochodzącej do dwóch metrów. W przyziemiu umieszczono sklepiony krzyżowo przelot bramny otwarty na północ i południe otworami zamkniętymi łukiem odcinkowym. Wnęka w elewacji południowej jest wyższa i zawiera szczelinę służącą do opuszczania kraty zamykającej dodatkowo wejście. Wnętrze bramy jest podzielone stropem na dwie kondygnacje.

Na północnej elewacji Ostrej Bramy znajdowała się pierwotnie nisza. W roku 1671 lub 1672 staraniem o. Karola od Ducha Świętego dobudowano od strony północnej drewnianą kaplicę. Spłonęła ona w roku 1711, a już w roku następnym odbudowano ją jako murowaną. Nie wiadomo dokładnie, kiedy został umieszczony w niej cudowny wizerunek Matki Boskiej.

Studium historyczne Ostrej Bramy wspomina historię Antoniego Nowosielskiego występującego w roli obrońcy Ostrej Bramy i dowódcy wojsk litewskich podczas napaści na miasto przez wojska szwedzkie. W 1706 roku Antoni Nowosielski obronił fortyfikację wraz z kaplicą oraz znajdującym się w kompleksie Ostrej Bramy obrazem z wizerunkiem. Następnie ofiarował „srebrne votum z wizerunkiem owego zdarzenia”. Po tym wydarzeniu kult świętego obrazu i miejsca Ostrej Bramy został upowszechniony przez wiernych, a samo miejsce stało się symbolem narodowym.

Wnętrze Ostrej Bramy, staloryt z XIX wieku
Fot. Wikipedia – domena publiczna

W latach 1789–1793 naprzeciw kaplicy, na potrzeby modlących się, wybudowano klasycystyczną galerię. W latach 1829–1830 dokonano restauracji kaplicy. Kolejne restauracje miały miejsce w latach 1927–1932 oraz w 1993 przed wizytą papieża Jana Pawła II. Na początku 2010 rozpoczęto kolejny remont kaplicy w Ostrej Bramie, określony wkrótce jako szkodliwy. W trakcie remontu zostały m.in. zdemontowane zabytkowe drzwi, uszkodzono płytki ceramiczne z 1932 roku poprzez położenie na nich nowej podłogi, zmieniono poręcze, a schody sprzed ponad 100 lat, zastąpiono nowymi z imitacji granitu.

Pod koniec lutego Departament Ochrony Zabytków przy Ministerstwie Kultury Litwy zażądał wstrzymania prac remontowych i powołał specjalną komisję, która ma czuwać nad odbudowaniem zniszczeń, oraz ustalić, kto zezwolił na przeprowadzenie takiego remontu. Państwowa Komisja Dziedzictwa Kulturowego ze swej strony wystosowała list do ministra kultury Remigijusa Vilkaitisa i metropolity wileńskiego kardynała Audrysa Bačkisa z apelem o objęcie należytą troską obiektów sakralnych.

Kinga Adamczyk na podst.: Justyna Giedrojć, Kaplica Ostrobramska w nowym blasku. Po 3-letnim remoncie udostępniono też skarbiec, kurierwilenski.lt; Ostra Brama po remoncie: otwarto skarbiec, pojawiła się winda dla niepełnosprawnych i miejsce dla pielgrzymów, l24.lt; Litwini odrzucają polską pomoc przy remoncie kaplicy w Ostrej Bramie, tvp.info; Maria Kałamajska-Saeed, Ostra Brama w Wilnie, Warszawa 1990; Krzysztof Plebankiewicz, Wilno: przewodnik turystyczny, Warszawa 1997; Lucyna Dowdo, Wilno – przewodnik turystyczny, Wilno 2008; Adam Kuleszo, Historja cudownego obrazu Najświętszej Marji Panny Matki Miłosierdzia na Ostrej Bramie w Wilnie, Wilno 1927

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

Transmisja Mszy Świętej z Rudomina w TVP Wilno „Starszy syn marnotrawny“ – rekolekcje biblijne u wileńskich franciszkanów Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą uhonorowany za zasługi dla Wilna! Relikwie św. Jana Pawła II w parafii św. Rafała Archanioła w Wilnie! Obchody 79. rocznicy operacji „Ostra Brama” w Miednikach Królewskich i w Wilnie