Mucha nad zepsutym kotletem

Wszystko wyglądało bardzo optymistycznie jeszcze sześć lat temu, kiedy w Pradze odbywał się szczyt założycielski Partnerstwa Wschodniego. 7 maja 2009 roku podpisawszy deklarację o przystąpieniu do Partnerstwa Wschodniego –  jakkolwiek śmiesznie to dziś brzmi, Białoruś wreszcie zaczęła zbliżać się do Europy.

W epoce łukaszenkowskiej nie widzę żadnej innej takiej daty,  która mogłaby poważnie konkurować o miano „początku białoruskiej drogi do Europy”. Oczywiście do tego czasu Białoruś była już w jakichś instytucjach europejskich (takich jak OBWE, Rada Europy) – ale tylko w tych, w których była Rosja. A w maju 2009 roku Mińsk przystąpił do struktur do których nie przystąpiła Moskwa (nawet nie została zaproszona). Widzicie różnicę?

Tę różnicę w 2009 roku wyraźnie odczuła białoruska opozycja, gdy przed szczytem założycielskim Partnerstwa Wschodniego podniosła larum, że Europa sprzedała swoje ideały, bo raptem dostrzegła partnera w „ostatnim dyktatorze Europy”. Sytuacja stała się paradoksalna:

Został bowiem uruchomiony najbardziej znany, antyłukaszenkowski slogan opozycji pt: „Białoruś do Europy!”. Tymczasem opozycja zrobiła krok do tyłu. Niektórych liderów, trzeba przyznać, udało się przekonać, nawet podpisali wówczas w Pradze specjalną deklarację, w której z entuzjazmem odnieśli się do idei Partnerstwa Wschodniego i wyrazili uznanie dla Unii Europejskiej za włączenie Białorusi do programu …

Zarówno wtedy jak i dziś pozostaje tajemnicą, czym w rzeczywistości (w praktyce) jest Partnerstwo Wschodnie – poczekalnią dla kandydatów do pełnego członkostwa w Unii Europejskiej, lub po prostu uprzejmą formą „nie” dla sześciu krajów nurzających się w „konflikcie cywilizacji”? (jakby powiedział Samuel Huntington).

Jak powiedział w wywiadzie dla radia Svabody przewodniczący Rady Europejskiej Donald Tusk, Brukseli jest dziś bliżej do tej drugiej definicji. Jeśli chodzi o Ukrainę, Gruzję i Mołdawię – na pewno przybliżają się do pierwszej …

A czym jest  Partnerstwo Wschodnie dla Białorusi?

Jak dla mnie, zmarnowaną sześcioletnia szansą wzmocnienia przez Białoruś swojej podmiotowości politycznej w Europie.

Nie mówię o tym, że Białoruś powinna w ramach tego programu podpisać deklarację potępiającą politykę zagraniczną Rosji w ogóle, a w szczególności aneksję Krymu (Realpolitik jest Realpolitik, i nikt poważny w Brukseli nie zacznie potępiać Mińska za odmowę podpisania takiego oświadczenia). Zwłaszcza, że ​​wartość takich deklaracji, szczerze mówiąc, nie jest warta więcej niż papier, na którym została wydrukowana…

Mam na myśli przede wszystkim wiele zmarnowanych przez Mińsk szans naprawy ogólnej komunikacji między Białorusią a Europą, dotyczą one zarówno wiz jak i ruchu bezwizowego, tak jak politycznych i cywilizacyjno kulturalnych relacji. Nie wychodząc z cienia politycznego swojego wschodniego sąsiada, Mińsk miał szanse wyjść z  tego  ideologicznego sowieckiego zaścianka i choć troszeczkę poczuć się dziedzicem europejskości, jeśli nawet nie w sensie politycznym, to przynajmniej poprzez sposób zachowania samych polityków…

Jeszcze jedno odniesienie do maja 2009 roku … W centrum kongresowym w Pradze podczas szczytu Partnerstwa Wschodniego byłem nie tylko świadkiem ważnego (dla mnie – historycznego) wydarzenie politycznego, ale obserwowałem dwa style zachowań polityków.

Kanclerz Niemiec Angela Merkel, komisarz ds. stosunków zewnętrznych i polityki sąsiedztwa Benita Ferrero-Waldner, szef unijnej dyplomacji Javier Solana – chętnie rozmawiali z dziennikarzami i odpowiadali na pytania, zarówno przed szczytem jak i po nim, kiedy to żadnych konferencji prasowych i wyjść do dziennikarzy nie przewidywano. Mnie udało się nagrać krótką rozmowę z niewiarygodnie zmęczonym Solaną i Ferrero-Waldner po zakończeniu szczytu, kiedy wszyscy przygotowywali się do wspólnego zdjęcia.

Kiedy poszedłem do białoruskiej delegacji (wicepremier Władimir Siemaszko, minister spraw zagranicznych Siergiej Martynow, ambasador Władimir Senko) i poprosiłem o krótki komentarz; – czym dla Białorusi jest ten szczyt, usłyszałem tylko: „nie, dziękuję”.

To oczywiście niby drobiazg, ale właśnie z takich drobnostek składa się białoruska polityka zagraniczna w Europie (bo na nic większego nikt nie pozwala – ani Moskwa ani Bruksela, ani jak wiecie sami – kto w Mińsku).  Nawet jeśli polityk nie ma nic do powiedzenia i nakazano mu milczeć, po prostu boi się powiedzieć zbyt wiele, to nie powinien „spuszczać” w ten sposób dziennikarzy. Europejczycy tak nie robią;

Białoruska polityka zagraniczna ostatnich 20 lat stała się nie tylko ofiarą niekorzystnej sytuacji geopolitycznego rozkładu dla kraju, ile zakładniczką samowładzy jednego człowieka, który jako  polityk okazał się bardzo sprytny i przebiegły, ale ta jego roztropność  tak naprawdę przypomina wytrwałość natrętnej muchy latającej nad ogromnym kotletem. Mucha nadal jest jeszcze w stanie żywić się tym kotletem, choć mięso staje się coraz bardziej śmierdzące a w niektórych miejscach zaczynają roić się robaki …

Tak było i na tym europejskim szczycie w Rydze. Usłyszymy brzęczenie białoruskiej muchy zaniepokojonej tym, żeby nie daj Boże opanowany przez nią kotlet nie przepadł. A na menu innych ona tylko popatrzy z daleka, milcząco przełykając ślinę…

Jan Maksymiuk Radio Svaboda.

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: