Kresowy bohater spoczął z honorami na Powązkach (FOTO, WIDEO)

29 września 2025 roku w Warszawie, z udziałem Prezydenta RP Karola Nawrockiego, odbyła się ceremonia pogrzebowa Sergiusza Piaseckiego – uczestnika wojny polsko-bolszewickiej, oficera wywiadu, żołnierza Armii Krajowej i wybitnego pisarza.

Uroczystość, zorganizowana przez Instytut Pamięci Narodowej, rozpoczęła się Mszą świętą w Katedrze Polowej Wojska Polskiego prowadzoną przez ks. bp. polowego Wiesława Lechowicza. Po nabożeństwie odbył się pochówek Sergiusza Piaseckiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. W uroczystościach udział wzięli zastępcy prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr hab. Karol Polejowski, dr Mateusz Szpytma oraz dr hab. Krzysztof Szwagrzyk.

Podczas ceremonii Prezydent RP Karol Nawrocki wspomniał, że choć Sergiusz Piasecki przeżył dramat upadku i trafił do najcięższego więzienia w Polsce, to właśnie tam dokonała się jego wewnętrzna przemiana:

– Nauczył się pięknego literackiego języka polskiego. Na skrawkach papieru napisał najpierw opowieść „Piąty etap”, a potem „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy”, które dały mu wolność. „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy” to książka, która w roku 1937 była najbardziej poczytną książką.

Prezydent RP dodał, że Piasecki także w czasie II wojny światowej potrafił dokonywać niezwykle trudnych wyborów moralnych:

– Sergiusz Piasecki dał także drugie życie Józefowi Mackiewiczowi, decydując się na to, że nie wykona wyroku na tym wielkim poecie, artyście, myślicielu i antykomuniście. Tylko człowiek o takiej systematyce psychologicznej, o takim doświadczeniu, o tak wielkiej intuicji i inteligencji emocjonalnej jak Sergiusz Piasecki mógł dokonać takiej decyzji.

Na zakończenie podkreślił, że całe życie Piaseckiego może być lekcją i przesłaniem także dla współczesnych:

– Jego skomplikowana, pełna upadków, pełna zwycięstw, piękna droga i jego życiorys ma jeszcze jedno zadanie do wykonania. Są z nami więźniowie, są z nami i być może oglądają nas osoby, które są w procesie resocjalizacji. Chcę też zwrócić się do was. Spójrzcie na Sergiusza Piaseckiego, którego Rzeczpospolita żegna z wielkimi honorami i ogromnym szacunkiem, jako narodowego bohatera, którego droga była kręta i skomplikowana.

Syn Sergiusza Piaseckiego dr Władysław Tomaszewicz podkreślił, że historia i dorobek jego ojca są najlepszym dowodem na to, iż prawdy nie da się na zawsze wymazać ze zbiorowej pamięci:

– Niemożliwe jest definitywne usunięcie poszczególnych postaci ich dokonań lub związanych z nimi wydarzeń ze zbiorowej pamięci narodów. Wcześniej czy później prawda wyjdzie na jaw i wydaje mi się, że pojemne losy mojego ojca, jego twórczości są dobrą ilustracją tego poglądu
– mówił, dodając, że dzisiejszy pogrzeb z honorami jest symbolem ostatecznego zwycięstwa prawdy o życiu i twórczości Sergiusza Piaseckiego.

 

W wydarzeniu wzięli udział rodzina Sergiusza Piaseckiego, doradca prezydenta Jan Józef Kasprzyk, Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Sławomir Cenckiewicz, zastępca szefa Gabinetu Prezydenta RP Jarosław Dębowski, rzecznik prasowy Prezydenta RP Rafał Leśkiewicz, przedstawiciele wojska, instytucji państwowych oraz środowisk kombatanckich. Instytut Pamięci Narodowej reprezentowali również Adam Siwek, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa, które było organizatorem uroczystości, dr Marek Jedynak, dyrektor Biura Prezesa oraz przedstawiciele oddziałów IPN.

Był to ponowny pochówek Sergiusza Piaseckiego, który wcześniej spoczywał w Hastings w Wielkiej Brytanii. Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, działając w porozumieniu z rodziną Sergiusza Piaseckiego, podjęło się ekshumacji szczątków pisarza i sprowadzenia ich do Warszawy.

W uroczystościach pogrzebowych udział wzięli Białorusini, którzy przybyli na Powązki pod biało-czerwono-biała flagą.

Sergiusz Piasecki urodził się w 1899 r. w Lachowiczach. Był nieślubnym dzieckiem zruszczałego polskiego szlachcica Michała Piaseckiego i Białorusinki Klaudii Kułakowicz. Od 11 roku życia wychowywała go konkubina ojca Filomena Gruszewska. Był to dla niego trudny okres. Przemoc fizyczna i psychiczna ugruntowała jego niepokorny charakter.

W 1917 r. był świadkiem wybuchu rewolucji bolszewickiej w Moskwie. Zbrodniczy terror i bestialstwo rewolucjonistów utrwaliło na resztę życia jego postawę zagorzałego antykomunisty. Podjął walkę z bolszewikami, najpierw w szeregach powstańczych oddziałów białoruskich, następnie jako żołnierz Wojska Polskiego. Brał udział w obronie Warszawy w 1920 r. Po demobilizacji, pozbawiony środków do życia, związał się ze światem przestępczym.

W sierpniu 1922 r. został agentem w Ekspozyturze II Oddziału Sztabu Generalnego Wojska Polskiego nr 6 w Brześciu nad Bugiem, zajmującym się wywiadem, kontrwywiadem i dywersją pozafrontową. Należał do grupy tzw. zakordonnych agentów tej placówki regularnie przekraczających granicę sowiecką. Za brawurową odwagę w pełnieniu służby z narażeniem życia został mianowany na stopień podporucznika. Niestety, funkcjonowanie w środowisku przemytników i konfidentów połączone z nadużywaniem alkoholu i narkotyków doprowadziło do naruszeń dyscypliny – Piasecki został zwolniony ze służby w 1926 r. Po aresztowaniu za działalność rabunkową został skazany na karę śmierci, zmienioną przez Prezydenta Ignacego Mościckiego, w uznaniu wcześniejszych zasług, na 15 lat więzienia. Większość kary odbył w najcięższym więzieniu II RP na Świętym Krzyżu. Po latach jego adwokat i działacz PPS Adam Pragier tak charakteryzował ten okres:

„[Piasecki] nie był typem bandyty czy złodzieja, ale raczej typem awanturnika z XVII-wieku, zabłąkanym w nasze czasy”.

W więzieniu Sergiusz Piasecki przeszedł głęboką przemianę duchową. Ujawnił się wówczas jego niezwykły talent pisarski. Dzięki rosnącej popularności jego twórczości – debiutancką powieść „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy” uznano za najpopularniejszą książką 1937 r., powieść została przetłumaczona łącznie na 16 języków – Prezydent Ignacy Mościcki skrócił wymiar kary o 4 lata. Za Sergiuszem Piaseckim wstawiało się u prezydenta wielu pisarzy, m.in. Melchior Wańkowicz. Po wyjściu z więzienia, w sierpniu 1937 r., Piasecki napisał do Wańkowicza telegram:

„Za zdjęcie z krzyża dziękuję, dziękuję, dziękuję”
We wrześniu 1939 r. Sergiusz Piasecki wstąpił na ochotnika do kompanii granicznej Korpusu Ochrony Pogranicza „Rykonty”. Od 19 lutego 1940 r. do 7 lutego 1945 r. służył w Okręgu Wileńskim Armii Krajowej, ponownie wykazując się odwagą i skutecznością w działaniu. Był członkiem oddziału specjalnego do wykonywania wyroków śmierci wydanych przez podziemne sądy. W grudniu 1943 r.

Sergiusz Piasecki otrzymał Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami za „wyróżniającą się służbę żołnierza w szeregach konspiracji”. Było to w rzeczywistości odznaczenie za przeprowadzoną przez Piaseckiego w Wilnie akcję uratowanie materiałów katyńskich oraz raportu Mackiewicza.

Po zajęciu Wileńszczyzny przez Sowietów latem 1944 r. ciągle musiał się ukrywać. Był poszukiwany przez komunistyczny Urząd Bezpieczeństwa. W maju 1946 r. przedostał się z okupowanego przez Sowietów Wilna do Włoch, gdzie wstąpił do 2. Korpusu Polskiego. Dzięki temu po demobilizacji mógł zamieszkać w Anglii, gdzie rozwinął swoją działalność literacką i publicystyczną należąc od 1947 r. do Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie.

Żył bardzo skromnie, często dorabiając na utrzymanie pracą fizyczną. Bardzo dużo pisał, m.in. odtworzył swoje więzienne książki, zatrzymane kiedyś przez cenzurę.

Był zagorzałym wrogiem komunizmu, czemu dawał wyraz w publikowanych tekstach. Niezwykle sugestywnie przedstawił obraz „demokratycznej Polski” po 1945 r. w grotesce „Siedem pigułek Lucyfera”; „Zapiski oficera Armii Czerwonej” stanowią natomiast satyrę na sowieckie państwo i propagandę. W książkach „Strzęp legendy”, „Człowiek przemieniony w wilka” i „Dla honoru Organizacji” utrwalił okupacyjną rzeczywistość i działalność w AK. Współpracował z polską prasą emigracyjną. Jego artykuły ukazywały się w wychodzących w Anglii „Wiadomościach”, „Dzienniku Polskim” oraz „Tygodniku Polskim” w USA, „Narodowcu” we Francji i w „Pod prąd” w Szwajcarii.

W swoich publikacjach był bardzo radykalny i surowo oceniał ustrój komunistyczny oraz jego współpracowników. Napiętnował, jego zdaniem zbyt łagodną, politykę państw zachodnich wobec ZSRS. W pamflecie „Były poputczik Miłosz” ostro skrytykował Czesława Miłosza. Tekstem tym rozpętał burzę na łamach paryskiej „Kultury”. Spisywał również „Dzienniki”. Niestety, tuż przed śmiercią zniszczył je niemal w całości. Wśród polskiej emigracji cieszył się bardzo dobrą opinią.

Wycieńczony długoletnim więzieniem, latami okupacji i ascetycznym życiem na emigracji, zachorował na raka płuc. Zmarł 12 września 1964 r. Został pochowany na Borough Cemetery w Hastings.

IPN