Klasówka z niepodległości (część I)

Dzisiaj proponujemy Państwu rzecz niecodzienną – lokalną sui generis wizję, czy też sondę przeprowadzoną przez Jacka Mateckiego, dzięki której możemy stwierdzić, co hasło „niepodległość” znaczy dla młodego człowieka w wieku licealnym. Jakie ramy określają spectrum myślenia o tejże.

Dla wielu z nas stulecie Niepodległości to okrągła rocznica, uroczyste akademie, okolicznościowe artykuły, prace historyków, wojskowa defilada i cała ta jubileuszowa otoczka w której czasem gubi się to, co ważne, być może najważniejsze… Idzie nam tutaj o świadomość, zwłaszcza świadomość młodego pokolenia, co wydarzyło się 11 listopada 1918 roku.

Oczywiście młodzież wyuczyła się czegoś na lekcji historii i – mamy nadzieję – zna tę datę a także potrafi coś o niej powiedzieć. Lecz postanowiliśmy sięgnąć nieco głębiej i spytać uczniów kilku klas szkół średnich, czy… odzyskanie niepodległości było w ogóle Polsce potrzebne? Nie tylko zresztą Polsce. Czy w ogóle jakikolwiek naród powinien mieć swoje państwo? Wszak coraz częściej słyszy się z różnych stron, że państwo narodowe to przeżytek, siedlisko nacjonalizmów, ksenofobi i różnych brzydkich rzeczy. Pora więc z nim skończyć i stworzyć wspólne „coś”, najlepiej z ludźmi, którzy różnią się od nas wszystkim, a zwłaszcza kulturą i religią.

Młodzież ze swej natury podchwytuje takie nowinki błyskawicznie, więc jako się rzekło, udaliśmy się do szkół. Poprosiliśmy zaprzyjaźnionych nauczycieli, by przy okazji jakiejś zapowiedzianej kartkówki zadali dwa niezapowiedziane pytania. Pierwsze: czy naród powinien mieć swoje państwo? Krótkie, proste pytanie, w którym był wszelako haczyk. Drugie pytanie miało być zadane dopiero gdy uczniowie napiszą odpowiedź na pierwsze. Chodziło nam o to, by prymus, który odpowie, że naród nie powinien lub nie musi mieć swojego państwa, wpadł w pułapkę drugiego pytania: czym było dla Polaków odzyskanie w roku 1918 niepodległości? No bo jeśli państwo jest czymś niepotrzebnym, to i jego odzyskanie jest zbędne.

Oczywiście można było z tej pułapki wybrnąć w prosty sposób pisząc, że co innego dziś, a co innego wtedy… Zresztą przeczytajcie sami. Odpowiedzi podajemy niemal w identycznym brzmieniu. Niemal, bowiem tu i ówdzie jakiś błąd trzeba było poprawić.

Na pierwszy ogień odpowiedzi na pierwsze pytanie udzielona przez uczniów z renomowanego warszawskiego liceum:

– Tak ponieważ każdy naród powinien mieć swój „Dom”. Każdy człowiek powinien mieć ojczyznę.

– Tak naród powinien mieć państwo. Porównam go do rodziny, lepiej jest gdy ma dom.

– Tak, ludzie tej samej narodowości powinni mieć własne terytorium, na którym będzie panowało ich własne prawo i na którym będą mogli kultywować swoje tradycje i zwyczaje.

– Naród powinien mieć własne państwo, ponieważ bez tego państwa  naród nie jest narodem a grupą etniczną.

– Naród powinien mieć państwo, ponieważ stanowi ono jego siedzibę i dom. Jest to miejsce , do którego członek narodu zawsze może wrócić i z którym może się identyfikować – zapewnia poczucie bezpieczeństwa dla danego narodu.

– Uważam, że każdy naród ma prawo mieć państwo. Powinien je mieć ponieważ ludzie danej narodowości żyjący w innym kraju, jeśli posiadają prawa to są tylko mniejszością, mają ograniczoną możliwość obchodzenia świąt, reprezentowanie kultury i nie mogą sobie pozwolić na taką swobodę, jak ludy i narody danego kraju.

– Tak, ponieważ każdy naród ma swoją własną kulturę i dorobek tradycji, które czasami są przeciwne do wartości prezentowanych przez inne narody. Dlatego zmuszanie jakiegokolwiek narodu do życia na terytorium innego nie powinno mieć miejsca.

– Tak ponieważ lepiej się żyje e miejscu, które ma ustalone reguły dostosowane do naszych potrzeb, w które nikt z zewnątrz bez większego celu nie może ingerować . Stajemy się przez to niezależni i mamy prawo do pozostania w tym miejscu.

– Tak, ponieważ naród sam w sobie zawiera wiele nieodłącznych elementów stanowiących o jego indywidualności i odrębności od innych narodów, których owe elementy są, a nawet powinny być różne. Państwo stanowi właśnie taki element fizycznej odrębności, który jest potrzebny każdemu narodowi.

– Tak, ponieważ każda społeczność powinna być przynależna do danego terenu oraz działać według ściśle określonego prawa. Tym sposobem likwidujemy problem braku przynależności i szerzących się patologii społecznych.

– Tak, ponieważ dana grupa osób, która ma zazwyczaj dużo związane np. religia, język, kultura, powinna mieć możliwość przebywania na swojej ziemi w swoim otoczeniu.

– Tak, trudniej żyje się we wspólnocie narodowej, gdzie można być narażonym na bycie bitym etc. niż we własnym państwie, gdzie ludzie mają takie same poglądy czy uczucia religijne.

-Tak, ponieważ naród to grupa osób posiadających wspólną historię, kulturę i język. Naród łączą wspólne cechy.

– Tak, ponieważ wtedy czują się bardziej jako jedność, są już formalnie związani ze sobą i nikt nie może podważyć ich autentyczności.

Poniżej odpowiedzi na pytanie drugie:

– Oznaczało to, że odzyskali z powrotem państwo i tym samym swobodne porozumiewanie się w języku polskim, wyznawanie wiary. Polacy ponownie uzyskali swoje prawa, odzyskali część ziem. Polska mogła rozwijać się bardziej jednolicie, a nie tak jak podczas zaborów – w każdym zaborze inaczej. Zniesiona została w pewnym stopniu cenzura.

– Bycie niezależnym od żadnego innego państwa. Stworzenie nowego rządu. Zespawanie/zespolenie??? narodu polskiego, który się rozproszył przez te wszystkie lata po świecie. Wojny z państwami sąsiadującymi o tereny, na których byli nasi rodacy.

– Wolność, suwerenność, prawo do legalnej nauki języka polskiego… Na pewno też szczęście, że mogą żyć bez przymusu. Prawo do posiadania własnego państwa.

– Odzyskanie dla Polaków niepodległości było czymś bardzo ważnym i przełomowym w ich życiu. Po wielu latach mogli odbudować własne państwo i żyć jak dawniej. Nie musieli się już niczego obawiać.

– Znaczy to dla nich odzyskanie godności i poniekąd samych siebie, ponieważ nie mając niepodległości nie byli Polakami formalnie ze względu na to, że Polska nie istniała, więc mogli czuć przynależność do swojej ojczyzny jedynie „w sercu”, nie byli formalnie obywatelami Polski.

– Oznaczało to, iż przestana być prześladowani i zabijani za swój język, wiarę, przekonania. Będą mogli sami wybrać zasady i żyć według nich.

Dokonaliśmy w Warszawie – z przyczyn technicznych – pewnego wyboru, lecz zaręczamy, że jest reprezentatywny. Uderzające jest jedno. Żaden uczeń liceum ogólnokształcącego będącego bardzo wysoko w rankingu i warszawskim i ogólnopolskim nie uważa, że własne państwo jest dla narodu czymś zbędnym.

A teraz już bez komentarza, ankiety z kilku szkół w mieście średniej wielkości.

IV klasa liceum o profilu informatycznym

1.     Tak, ponieważ służy to rozwojowi danego państwa, a naród jest do tego potrzebny.
2.     Że nie są już pod żadną okupacją, to że nikt im już nie może narzucić swojej kultury czy języka. To, że w końcu mogą rozwijać Polskę w dobrym stopniu, bo odbudowa takiego państwa ekonomicznie trochę trwa.

1. Tak.
2. Oznaczało połączenie kultury.

1. Myślę, że tak i mieć swoje obyczaje.
2. Znaczyło wolność, radość i spokój.

1. Nie, ponieważ wszyscy na świecie powinni być zjednoczeni i mówić w jednym języku.
2. Polacy byli dumni, że swoje państwo mają tylko dla siebie.

1. Tak, ponieważ czują się lepiej w  swoim kraju, mogą głosować, czuć się swobodnie. Nie powinni czuć się obco.
2. Było czymś cudownym. Po 123 latach Polska trafiła na mapy świata. Byli wolnymi ludźmi, nie pod zaborami.

1. Tak, każdy potrzebuje swojego miejsca.
2. Dzięki odzyskaniu niepodległości mogli się uczyć w szkołach i wyznawać religię.

1. Tak, każdy potrzebuje swojego miejsca.
2. Oznaczało wolność.

1. Tak. Mówią swoim językiem. Siła mieć wielkie państwo.
2. Pokonanie Niemców wielkich, satysfakcję, ambicję, nie dali za wygraną.

1.Tak, każdy chciałby się czuć swobodnie, mówić.
2. Uwolnili się i mieli większą swobodę.

1. Tak, każdy potrzebuje swojego miejsca, gdzie czuje się dobrze i ma wpływ na decyzje mojego kraju.
2. Połączenie 3 odrębnych części zamieszkałych przez Polaków, wspólne prawo, wspólne przywileje, jedność narodu.

1. Tak, aby wszyscy żyli zgodniej, nie mieszanka charakterów, bo wszyscy by się pozabijali.
2. Wiele, bo mają niepodległe państwo i żyją spokojniej.

1. Tak, każdy człowiek powinien mieć poczucie własnej ojczyzny (domu), swoje miejsce. Nikt nie chciałby się czuć gościem w cudzej ojczyźnie.
2. Dzięki temu mieszkamy w swojej ojczyźnie i jesteśmy wolni. Żyje nam się lepiej.

Klasa II  liceum o profilu informatycznym

1.     Nie jestem w stanie odpowiedzieć na pytanie.
2.     Staliśmy się narodem niepodległym, każdy miał prawo do własnego zdania, każdy miał prawo do własnej religii.

1.     Jasne, że tak.
2.     Bardzo dużo, ponieważ po odzyskaniu niepodległości stała się w końcu wolnym i niezależnym państwem.

1.     Tak
2.     Oznaczało to, że Polska była wolnym krajem.

1.     Moim zdaniem tak, ponieważ połączyło tradycje, zwyczaje oficjalnie na tle innych narodów.
2.     Oznaczało dla nich wolność, niezależność, ulgę, wzmocniło ich na duchu.

1.     Naród powinien mieć państwo, aby mieć swoje miejsce na  świecie.
2.     Mogli się poczuć jak zwycięzcy.

1.     Powinien, ponieważ nie rozwijałby się kraj.
2.     Znaczyło, że mogą być wolni.

1.     Tak, ponieważ łatwiej jest zarządzać. Każde państwo ustala swoje obyczaje, prawo i kultury.
2.     Było to ważne wydarzenie.

1.     Tak, ponieważ ta grupa ludzi musi mieć swoje miejsce i wyznaczone swoje zasady.
2.     Znaczyło, że chcą być wolni.

1.     Nie. Powinna panować anarchia, każdy powinien pracować sam na siebie i nikt się nie powinien tym interesować.
2.     Odzyskanie własnej ziemi i poczucie przynależności do rodzinnej wspólnoty.

1.     Tak, ponieważ każdy członek danego narodu, mówi w tym samym języku co reszta narodu.
2.     Oznaczało, że naród Polski nie będzie już gnębiony przez okupujących Polskę nazistów!

1.     Nie, ponieważ, gdyby zjednoczyć wszystkie narody bez podziału na państwa i wprowadzić jeden obowiązujący każdego język, nie byłoby problemów z komunikacją ani prześladowań ze względu na kraj pochodzenia.
2.     –

1.     Tak, ponieważ wtedy jest wskazane na mapie, gdzie możemy znaleźć daną kulturę.
2.      Znaczyło to wolność, równość, przywrócenie praw człowiekowi, które nie było już traktowane jak bydło.

1.     Tak, ponieważ nie rozwijałoby się środowisko, zasady, reguły, nie rozwijałby się kraj.
2.     Byliśmy na mapie.

Ciąg dalszy nastąpi

Jacek Matecki