„Związek Obrońców Wolności – nieznana karta historii Brześcia”

W piątek 29 sierpnia, w Centrum Edukacyjnym IPN w Warszawie odbyła się Konferencja „Związek Obrońców Wolności – nieznana karta historii Brześcia” zorganizowana przez Forum Polskich Inicjatyw Lokalnych Brześcia i Obwodu Brzeskiego . Konferencja podsumowała kolejny etap prac badawczych uczniów oraz nauczycieli Polskiej Szkoły Spolecznej im. I. Domeyki na temat historii tajnej polskiej młodzieżowej organizacji Związek Obrońców Wolności działającej w Brześciu i na obszarze Polesia.

O organizacja walczyła o prawa człowieka na ziemiach wcielonych do ZSSR po drugiej wojnie światowej w latach 1945 –1948. Jej dowódcą był Zygmunt Stachowicz, ps. „Żmudzin”, zastępcami – Leonard Konikiewicz, ps. „Topola” oraz Ryszard Snarski, ps. „Soroka”, a duchownym opiekunem ZOW był ks. Wacław Jaziewicz, ps. „Żuraw”. Celem organizacji było ratowanie polskości na tych terenach przed rusyfikacją, bolszewizmem i wynarodowieniem, szerzenie świadomości narodowej, utrwalanie wartości polskiej kultury, organizowanie nauczania  języka polskiego i historii.

Działacze ratowali polskie pamiątki, krzyże, miejsca polskiej pamięci narodowej, wspomagali potrzebujących Polaków. ZOW nie stawiał przed sobą celów zbrojnych, gdyż nie widzał sensu takiej walki. Działał w Brześciu, Kobryniu, Peliszczach, Baranowiczach, Nieświeżu, Horodcu, Załuziu, Kamieniu Litewskim. W szczytowym momencie swojej działalności liczył blisko 200 osób.

Na skutek zdrady w lipcu 1948 roku działacze ZOW zostali aresztowani i skazani na 25 łagrów na Workucie i dalej na 5 lat pozbawienia praw obywatelskich. Doppiero po śmierci Stalina w roku 1956 mogli wrócić do Brześcia. Część działaczy wyjechała do Polski, niektórzy pozostali na ziemi ojców.

Historia tej organizacji obfituje nadal w „białe plamy”, dlatego, że najważniejsze źródła – akta śledcze członków ZOW z roku 1948 – pozostają niedostępne dla historyków z przyczyn prawno-politycznych. Wspomnienia członków ZOW są pod tym względem kamieniem węgielnym, umożliwiającym  odtworzenie tej nieznanej karty historii Brześcia.

Uczniowie Polskiej Szkoły Społecznej im. I. Domeyki w ciągu lat 2007-2011 nagrali trzy filmy dokumentujące wspomnienia członków ZOW, zebrali bibliografię dotytącą historii ZOW, uczestniczyli w Programie Edukacyjnym IPN „Opowiem ci o wolnej Polsce”.

W konferencji wzięli udział nauczyciele oraz uczniowie PSS im. Domeyki, harcerze, liderzy Forum Polskich Inicjatyw Lokalnych Brześcia i Obwodu Brzeskiego, członek ZOW – Stanisław Selutin, córka członkini ZOW Ariadny Teleman – Lucja, wdowa po zastępcy ZOW Ryszardzie Snarskim – Ewa Snarska, bratanica członka ZOW – Danuta Zboinska, oraz inni członkowie rodzin. Ich wspomnienia podczas Konferencji uzupełniły obraz dziejów ZOW.

Moderatorem konferencji była Alina Jaroszewicz, redaktor naczelna kwartalnika „Echa Polesia”, a referat pt. „Związek Obrońców Wolności – nieznana karta historii Brześcia” wygłosiła mgr Hanna Paniszewa – nauczycielka historii PSS im. I. Domeyki w Brześciu.

Konferencja zorganizowana tuż przed nowym rokiem szkolnym w Centrum Edukacyjnym IPN w Warszawie wzmocniła więź Polaków z Brześcia z Macierzą, także pomoże uczniom, nauczycielom, polskiej społeczności w Brześciu i Obwodzie Brzeskim lepiej zrozumieć dzisiejszą sytuację Polaków na Białorusi oraz przyczyni się do szerzenia zainteresowania historią Polaków w Brześciu i Obwodzie Brzeskim.

Dziękujemy wszystkim uczestnikom oraz Centrum Edukacyjnemu IPN za udostępnienie sali. Szczególne wyrazy wdzięczności kierujemy również do członków XIV Rajdu Katyńskiego, którzy sfinansowali przyjazd delegacji z Brześcia do Warszawy.

Hanna PANISZEWA/http://polesie.org

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: