15 lutego 1945 powstała Armia Krajowa Obywatelska

15 lutego 1945 roku powstała Armia Krajowa Obywatelska (AKO). Organizację utworzono na rozkaz ppłk. Władysława Liniarskiego „Mścisława”, komendanta Okręgu Białystok AK, który odmówił wykonania rozkazu wydanego przez gen. Leopolda Okulickiego z 19 stycznia 1945 r., rozwiązującego Armię Krajową. Obszarem działania tej lokalnej formacji zbrojnej polskiego podziemia antykomunistycznego był teren woj. białostockiego oraz znajdujących się po wschodniej stronie granicy dawnych polskich powiatów wołkowyskiego i grodzieńskiego.

Organizacja, lokalna inicjatywa konspiracyjna, która „na gruzach” rozwiązanej 19 stycznia 1945 Armii Krajowej starała się kontynuować opór wobec nowego okupanta i jego komunistycznych stronników. Komendant Okr. Białostockiego AK ppłk Władysława Liniarski „Mścisław” , w odręcznej notatce sporządzonej dla gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” w następujący sposób przedstawiał motywy decyzji o utworzeniu AKO:

„Tłumaczyć chłopu, że rozwiązanie AK wywołane jest polityką sowiecką w Polsce, to tyle samo, co się bardzo ośmieszyć. Rozprowadzenie 30 000 obywateli, gdyż tylu jest zorganizowanych, jest niemożliwe, a zagrożeni są wszyscy. […] Oddziałów leśnych rozprowadzić się nie da, bo po rozejściu się zbiorą się na nowo, ale w bandę rabunkową. Pozostaje jedno – zorganizować się samoobronnie. To jest zresztą to, do czego bezwiednie dąży społeczeństwo”.

W końcu lutego 1945 roku w skład AKO wszedł Obwód Ostrów Mazowiecka AK (500 żołnierzy). Wiosną 1945 roku AKO liczyła 27 tys. konspiratorów zorganizowanych w czternastu obwodach, tworzących sześć inspektoratów. AKO działała samodzielnie do końca maja 1945 r. gdy płk „Mścisław” podporządkował się Delegatowi Sił Zbrojnych na Kraj, płk Janowi Rzepeckiemu. W związku z tym AKO weszła w skład Obszaru Centralnego Zrzeszenia WiN, którego szefem był płk Jan Mazurkiewicz „Radosław”.

W przeciwieństwie do utworzonej w końcu kwietnia 1945 Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, AKO prowadziła aktywną działalność bojową, mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa tak żołnierzom podziemia i ich rodzinom, jak „społeczeństwu niezorganizowanemu”. W tym celu wiosną 1945 na terenie Puszczy Augustowskiej, Knyszyńskiej i Białowieskiej, powstały silne zgrupowania partyzanckie, liczące niejednokrotnie po kilkuset dobrze uzbrojonych żołnierzy [największymi z nich były: V Brygada Wileńska – „Brygada Śmierci” mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, zgrupowanie „Piotrków” mjr. Aleksandra Rybnika „Jerzego”, „Dzikiego”, czy też oddziały sierż. Władysława Stefanowskiego „Groma”, ppor. Stanisława Marchewki „Ryby” oraz ppor. Teodora Śmiałowskiego „Szumnego”].

Oddziały te, a także dziesiątki mniejszych, lokalnych terenowych patroli samoobrony przez kilka miesięcy toczyły ustawiczne walki z pacyfikującymi Białostocczyznę grupami operacyjnymi UB, KBW, LWP oraz NKWD, skutecznie paraliżując proces instalowania się na tym terenie „nowej władzy”. W praktyce, pomimo angażowania coraz to nowych jednostek, stan posiadania komunistów na tym terenie latem 1945 ograniczał się wyłącznie do stolicy województwa oraz miast powiatowych, które również stanowiły cel ataków [np. Ostrołęka, Grajewo].

Charakterystycznym dla funkcjonowania AKO elementem była była także bardzo intensywna działalność propagandowo-informacyjna, prowadzona zarówno na szczeblu dawnej Komendy Okręgu, jak i struktur obwodowych [latem 1945 każdy Obwód wydawał co najmniej jedno pismo – dotyczyło to także obwodów znajdujących się za „linią Curzona”].

Po blisko 3-miesięcznym okresie całkowicie samodzielnej działalności, w końcu maja 1945 ppłk. „Mścisław” nawiązał kontakt z DSZ, której dowództwu, pomimo znaczącej różnicy zdań co do sposobów dalszego prowadzenia działalności konspiracyjnej [zwłaszcza prowadzenia walki czynnej] zdecydował się podporządkować. Realizując przyjętą przez płk Jana Rzepeckiego „Prezesa” koncepcję „rozładowania lasów”, na przełomie lata i jesieni 1945 nastąpiło samorozwiązanie oddziałów partyzanckich AKO. Pozostałe struktury terenowe tej organizacji weszły w całości w skład tworzonego waśnie Zrzeszenia WiN. Bilans działalności AKO zamknął się liczbą kilkuset zlikwidowanych agentów UB [tylko w maju 1945 było ich ponad 200], likwidacją większości gminnych posterunków milicji, rozbiciem kilkudziesięciu grup operacyjnych UB, KBW i NKWD.

Kresy24.pl za Żołnierze Wyklęci

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: