O „pracy organicznej” Grodnian z przełomu XIX i XX wieku

12 czerwca 2018

II międzynarodowa konferencja naukowo-popularna z cyklu „Znakomici Grodnianie przełomu XIX i XX wieku” odbyła się w miniony weekend w Grodnie.

W ramach forum naukowego, organizowanego przez Związek Polaków na Białorusi  przy wsparciu Konsulatu Generalnego RP w Grodnie i Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie, wygłoszono jedenaście referatów związanych z tematem konferencji, która była poświęcona „pracy organicznej”, prowadzonej przez ziemiaństwo Grodzieńszczyzny i mieszkających tu przedstawicieli innych stanów społecznych w celu ekonomicznego rozwoju Ziemi Grodzieńskiej oraz zachowania przez miejscową ludność polskiej tożsamości narodowej po klęsce powstania styczniowego.

Uczestników konferencji i publiczność, licznie przybyłą na forum naukowców, przywitał konsul generalny RP w Grodnie Jarosław Książek. Dyplomata podkreślił, że temat drugiej już konferencji z cyklu „Znakomici Grodnianie przełomu XIX i XX wieku”, odbywającej się w pomieszczeniu polskiej placówki konsularnej w Grodnie jest niezwykle ważny zarówno dla Polski, jak i dla Białorusi. – Idea „pracy organicznej” ma wartość ponadczasową – mówił Jarosław Książek, przypominając, że „są chwile przełomu, ale potem przychodzą długie lata, w których trzeba żyć i zachowywać swoją tożsamość”. Według dyplomaty tak rozumiana idea konferencji jest bliska działającym na terenie Białorusi organizacjom polskiej mniejszości, zwłaszcza Związkowi Polaków na Białorusi, któremu Jarosław Książek w osobie obecnej na sali prezes ZPB Andżeliki Borys gratulował pomysłu organizowania cyklu konferencji naukowych z udziałem wybitnych przedstawicieli świata nauki z Polski i Białorusi.

Prezes ZPB Andżelika Borys z kolei, witając uczestników konferencji, wyraziła wdzięczność za wkład w organizację forum naukowego swojej zastępczyni i naszej redakcyjnej koleżance Irenie Waluś, będącej redaktorem naczelnym czasopisma „Magazyn Polski”. – Dla Związku Polaków na Białorusi jest ogromnym zaszczytem fakt, że możemy takie konferencje organizować – mówiła do uczestników i gości forum prezes ZPB.

Po wystąpieniach powitalnych, referat wprowadzający do tematu konferencji wygłosił jeden z pomysłodawców organizowania cyklicznych spotkań polskich i białoruskich naukowców w Grodnie pod auspicjami ZPB prof. Julian Zdzisław Winnicki z Uniwersytetu Wrocławskiego.

prof. Julian Zdzisław Winnicki z Uniwersytetu Wrocławskiego wygłasza refrerat wprowadzający do tematu konferencji
Profesor przypomniał zgromadzonym, że popowstaniowa koncepcja „pracy organicznej” zrodziła się jako rezultat odrzucenia doktryny romantycznej, utożsamianej z klęską powstania styczniowego i stratami społeczno-ekonomicznymi, jakie poniósł po krwawo stłumionym przez carat zrywie narodowym żywioł polski.

Portret społeczności polskiej i jej stan posiadania na terenie guberni grodzieńskiej przedstawił na podstawie materiałów spisu powszechnego 1897 roku prof. Adam Czesław Dobroński z Uniwersytetu w Białymstoku. Naukowiec zauważył, iż warunki funkcjonowania społeczności polskiej na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, włączonych w skład Imperium Rosyjskiego i nie cieszących się autonomią, jak leżące na zachód od guberni grodzieńskiej Królestwo Kongresowe, nie sprzyjały polskiego żywiołu w dziedzinie gospodarczej, a co za tym idzie – także w innych dziedzinach aktywności społecznej.

Referat wygłasza prof. Adam Czesław Dobroński z Uniwersytetu w Białymstoku
Sprawiło to, że przy wyborze i opracowywaniu tematów referatów, referenci napotkali na problem z wyborem na ich bohaterów znakomitych grodnian. – Z wyjątkiem, oczywiście, „gigantki” Elizy Orzeszkowej, której rolę w okresie, którym się zajmujemy trudno przecenić – zauważył prof. Winnicki.

Deficyt wyrazistych i wpływowych postaci, związanych z żywiołem polskimi prowadzących „pracę organiczną” w zakresie rozwoju ekonomicznego Grodzieńszczyzny sprawił, że wiele wygłoszonych w ramach konferencji referatów było próbą sportretowania poszczególnych stanów społecznych, zamieszkujących gubernię grodzieńską – ziemiaństwa, szlachty, mieszczan, chłopstwa i innych warstw społecznych.

Podczas dyskusji pokonferencyjnej jej uczestnicy spierali się wokół zagadnienia słabo zbadanych wątków w historii Grodna. Podkreślali m.in., że miejscowi krajoznawcy i historycy niechętnie zajmują się życiorysami wybitnych Grodnian, czasem pisząc o nich artykuły, ale nie monografie naukowe. Wyjątkiem, potwierdzającym postawioną tezę, jest wydana w bieżącym roku przez młodego grodzieńskiego historyka Wasyla Gierasimczuka książka o Konstantym Kalinowskim.

Wymiarem praktycznym dyskusji pokonferencyjnej stała się rozmowa o tym, jak idee „pracy organicznej” przekładają się na funkcjonowanie polskiej mniejszości na Białorusi i jej największej organizacji, jaką jest ZPB.

W ramach konferencji odbyła się także prezentacja tomu pokonferencyjnego, będącego pokłosiem I konferencji popularno-naukowej z cyklu „Znakomici Grodnianie przełomu XIX i XX wieku”, która była poświęcona powstaniu styczniowemu.

Irena Waluś, będąca sekretarzem redakcji tomu, wyraziła przekonanie, że referaty, wygłoszone w ramach drugiej edycji spotkań z cyklu „Znakomici Grodnianie przełomu XIX i XX wieku”, również niebawem ukażą się drukiem.

Kresy24.pl za Znadniemna.pl