• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 25 Lut 2021
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
  • русский
  • yкраїнська
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Home
Białoruś

Najpiękniejsza rezydencja Polesia – Duboja

25 Lip 2017 Białoruś 5 comments

 

Duboje, założenie dworsko-parkowe. Widok dworu i kaplicy od strony frontowej. Napoleon Orda 1873 r. (www.cyfrowe.mnw.art.pl )

Duboja to obecnie niewielka wieś położona na lewym brzegu rzeki Piny, 20 km na zachód od Pińska, na skrzyżowaniu dawnych szlaków prowadzących z Pińska do Równego na Wołyniu oraz Janowa Poleskiego i Kobrynia. W źródłach Duboja funkcjonuje od końca XV wieku.


Należała do rodziny Karpowiczów, Ogińskich, Radziwiłłów. Czas świetności przypada na około rok 1638 wraz z  przeznaczeniem Duboji na letnią rezydencję nowo powstałego zakonu jezuitów. Taką funkcję pełniła do kasaty (rozwiązania) zgromadzenia w 1773 roku, którą zastąpił pałac rodziny Kurzenieckich z pięknym założeniem ogrodowym, który zachował się do naszych czasów.

Z Duboją związanych jest kilka ważnych postaci historycznych. Ciało męczennika, później świętego, Antoniego Boboli, zostało przewiezione do Duboji z Janowa Poleskiego, gdzie został zamęczony przez kozaków, 2 dni po jego śmierci, 8 maja 1657 roku. A stąd „przy modłach ludu” ciało przewieziono do Pińska i pochowano w krypcie pod ołtarzem głównego kościoła Św. Stanisława. W maju 1706 roku zatrzymał się tu król szwedzki Karol XII [2].


Młodzieńcze lata spędził tu Adam Stanisław Naruszewicz, bp smoleński i łucki, poeta, dramaturg i historyk. Jesienią 1784 roku siedzibę tę odwiedził podczas podróży na sejm w Grodnie ostatni monarcha Rzeczypospolitej król Stanisław August Poniatowski. Jak podaje w swoim dzienniku Adam Stanisław Naruszewicz, „…w Duboi król spędził półtora dnia, w tym ważny 7 września, kiedy to przypada dwudziesta rocznica elekcji. Przed bramą dubojskiego dworu został specjalnie zaaranżowany szpaler z jedliny i ustawiona brama tryumfalna. Urządzony wystawny obiad, następnie krótkie polowanie, potem na dziedzińcu szczucie niedźwiedzia, wieczorem iluminację i fajerwerk w ogrodzie przy muzyce. Następnego poranka rocznicę elekcji uświetniono 100 wystrzałami armatnimi, po powinszowaniach wszyscy udali się do kaplicy, w której odprawiono mszę. Po wręczeniu ceremonialnych podarunków król upuścił Duboję, udając się do Pińska.” [3]

W 1773 roku wraz z kasatą zakonu jezuitów cały majątek przeszedł w ręce rodziny Kurzenieckich i należał do niej przez następne trzy pokolenia do roku 1870. Jej przedstawiciel, Ignacy Kurzeniecki, zamienił Duboję w prawdziwą wielkopańską rezydencję. Ignacy Kurzeniecki, działacz polityczny, był elektorem Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jako poseł piński na sejm rozbiorowy 1773-1775 był członkiem opozycji.

Rozplanowanie i urodę Duboi można oglądać na litografii Napoleona Ordy z lat ok. 1856-1870. Ilustruje on frontalny widok pałacu z kaplicą w tle (z kopułą wyolbrzymioną w stosunku do całości). Odziedziczony po jezuitach dwór zamieniono na okazały pałac w stylu klasycystycznym, park przekształcono i zbudowano oranżerię i cieplarnię, a kaplica jezuicka stała się prywatną kaplicą dworską.

Założenie dworkowo-parkowe

W XIX wieku całe założenie dworkowo-parkowe obejmowało około 11 ha i było uważane za jedno z najpiękniejszych na Polesiu. Park założono z licznymi alejkami prowadzonymi prostopadle lub równolegle do bryły dworu. Po stronie wschodniej rozbudowano system stawów, kanałów i grobli. Poza planem parku rozciągały się stawy rybne. Stawy, połączone między sobą kanałami, zasilane były wodą źródlaną, a przez kanały przerzucone były wygięte łukiem drewniane mostki.

Dobre kontakty z Warszawą umożliwiły Kurzenieckiemu zatrudnienie do prac w Duboi znanych architektów i artystów z Warszawy. Parterowy budynek pałacowy został założony na planie wydłużonego prostokąta, z dwukondygnacyjnymi wieżami po bokach. Część środkowa zastała podwyższona o jedną kondygnację, poprzedzona kolumnowym portykiem z tarasem od frontu, a od elewacji ogrodowej – ryzalitem trójbocznym z portykiem kolumnowym.

Z opowieści krewnych ostatnich właścicieli pałacu dowiadujemy się, że w okresie międzywojennym wnętrze zawierało szesnaście bardzo przestronnych pokoi ze ścianami malowanymi gładko i starymi, dębowymi posadzkami. Na osi budynku w obszernej sieni mieściły się schody prowadzące na piętro. Za sienią na osi w części ryzalitowej znajdowała się dawna sala balowa z wyjściem  na zewnątrz do ogrodu. Posiadała dwa wielkie okrągłe piece z białych kafli. Sala ta  miała kiedyś  ściany pokryte freskami, na ślad których natrafiono podczas restauracji wnętrz po I wojnie światowej. Ciekawym jest fakt, że reprezentacyjne pomieszczenia mieściły się od strony ogrodu, a nie od frontu pałacu.

Na osi dworu wznosiła się główna brama wjazdowa o dwóch wysokich murowanych słupach. Przestrzeń pomiędzy bramą a dworem zajmował ogromny owalny gazon z klombem kwiatowym po środku. W pobliżu domu, przy prawym tylnym narożniku stała domowa kaplica rodziny Kurzenieckich.

Dawna brama wjazdowa do posiadłości, stan obecny (https://radzima.org/ru/object-photo/903.html z dnia 05.05.2017)

W  latach osiemdziesiątych XIX wieku Duboję nabył Karol Jan Szlenkier, bogaty warszawski przedsiębiorca, współwłaściciel fabryki firanek, tiulu i koronek, znanej jako „Szlenker, Wydżga i Weyer”[4]. Podczas I wojny światowej poważnym zniszczeniom uległ majątek, spłonęła również część wsi. Śladem tych działań wojennych jest niewielki cmentarzyk wojenny, znajdujący się w północno-zachodniej części dawnego parku dworskiego. Spoczywają tam żołnierze niemieccy i rosyjscy polegli w latach 1915-1916.

Pozostałości cmentarza z I wojny światowej na terenie parku, stan obecny (https://radzima.org/ru/object-photo/903.html z dnia 05.05.2017)

Po pierwszej wojnie światowej w 1924 roku córka fabrykanta utworzyła fundację opiekuńczo-oświatową, wydzieliła stuhektarowy ośrodek z dworem i parkiem, przeznaczając go na szkołę rolniczą imienia swej przedwcześnie zmarłej córki Janiny. Szkoła w pałacu funkcjonowała do roku 1939. W 1944 roku została wysadzona przez Niemców.

Frontowa fasada dworu, 1938 r. (R. Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 2, Ossolineum, Wrocław, 1993, s. 49)

Kaplica p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego

Osobno na uwagę zasługuje kaplica, pierwotnie p.w. św. Andrzeja Apostoła, a następnie p.w. Podwyższenia Krzyża Św. Kaplica była pierwszym obiektem rzymsko-katolickim w Duboi służąca jako letnia rezydencja pińskich jezuitów, a następnie kaplica dworska. Z dokumentów dotyczących rezydencji pińskich jezuitów można wywnioskować, że siedziba dubojska została urządzona niemalże jednocześnie z kompleksem pińskim w połowie XVII wieku. Była to budowla murowana z cegły z ceglaną kryptą, do której prowadziło wejście z kruchty. Główny korpus (nawa) założony na planie sześcioboku przykryto kopułą z ośmioboczną latarnią. Od frontu (strony zachodniej) przylegał obszerny przedsionek (kruchta), a od wschodu ¾ zakrystia na planie kwadratu. Sześcioboczny plan kaplicy jest unikatowy, bardzo rzadko spotykany na terenie Rzeczypospolitej. Pierwotnie wykorzystywany przez architektów włoskich albo architektów zafascynowanych sztuką włoską[5]. Bryła w całości złożona jest z trzech wyraźnie oddzielonych segmentów, z zaakcentowaną centralną częścią. Zewnętrzne elewacje ujęte w narożnikach gładkimi pilastrami. Kruchta od frontu zwieńczona trójkątnym szczytem, z owalnym oknem (oculusem) na osi. Wnętrze kaplicy założone na planie koła. Ściany rozczłonkowane pilastrami, stanowią podstawę dla smukłej kopuły. Ściany wnętrza pokrywało malowidła iluzjonistyczne, w tym dwa późnobarokowe ołtarze ŚŚ. Ignacego i Andrzeja Apostoła. Ołtarz główny stanowi drewniana rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego z  drugiej połowy XVII wieku [6].

Przekrój podłużny i poprzeczny kaplicy, 1930/33 r

Ołtarz główny, 1939 r. (Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, Tom 3, Międzynarodowe centrum kultury w Krakowie, Kraków, 2016, załączniki rysunkowe)

Kolejny właściciel Duboi, Karol Szlenkier, choć był ewangelikiem, wraz z pracami przy modernizacji gospodarstwa i odnowieniu pałacu, podjął próbę odnowienia kaplicy. Jednak ze względu na protest miejscowego duchownego prawosławnego odstąpił od tego zamiaru[7]. Dopiero w okresie międzywojennym na podstawie inwentaryzacji studentów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej kaplica została odnowiona do 1939 roku. Po II wojnie światowej kaplicę zamknięto. Służyła m.in. jako magazyn, poczta i została przekształcona we wnętrzu. Obecnie ten unikatowy zabytek architektury klasycystycznej jest nieużytkowany. Kaplica wpisana na listę państwowego rejestru historyczno-kulturalnych zabytków Republiki Białoruś i przewidziana jako punkt muzealny przy miejscowym rezerwacie przyrody.

Widok kaplicy od frontu, stan obecny (https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Dubaje)

Widok kaplicy od strony zachodnie (zakrystii), stan obecny (http://planetabelarus.by/sights/1180-pinsk-region/687-derevnya-duboe/ )

mgr inż. arch. Maria Arno

[1] R. Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 2, Ossolineum, Wrocław, 1993,
s. 48

[2] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, Tom 3, Międzynarodowe centrum kultury w Krakowie, Kraków, 2016, s. 222

[3] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, Tom 3, Międzynarodowe centrum kultury w Krakowie, Kraków, 2016, s. 222

[4] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, Tom 3, Międzynarodowe centrum kultury w Krakowie, Kraków, 2016, s. 224

[5] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, Tom 3, Międzynarodowe centrum kultury w Krakowie, Kraków, 2016, s. 234

[6] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, Tom 3, Międzynarodowe centrum kultury w Krakowie, Kraków, 2016, s. 230

[7] R. Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 2, Ossolineum, Wrocław, 1993,
s. 52

Echa Polesia

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

Brak powiązanych wiadomości

Tagi: Białoruś Dziedzictwo kaplica Karpowicz KOP Kopań Kozak kultura Litewski Napoleon Napoleon Orda Naruszewicz Ogiński Ossolineum Pińsk Poniatowski Radziwiłł Raków Równe rzeźba Sejm Rozbiorowy Smoleńsk Zachód
  • Tags
  • Białoruś
  • Dziedzictwo
  • kaplica
  • Karpowicz
  • KOP
  • Kopań
  • Kozak
  • kultura
  • Litewski
  • Napoleon
  • Napoleon Orda
  • Naruszewicz
  • Ogiński
  • Ossolineum
  • Pińsk
  • Poniatowski
  • Radziwiłł
  • Raków
  • Równe
  • rzeźba
  • Sejm Rozbiorowy
  • Smoleńsk
  • Zachód

5 komentarzy

  1. Adam
    21 sierpnia 2017 o 20:22 Odpowiedz ↓

    Witam serdecznie.
    Mój dziadek ukończył tę szkołe w Duboi powiat piński w okresie 16 styczenia do 16 grudnia 1931 r. Posiadam dyplom ukończenia szkoły, i chyba gdzieś w rodzinie było zdjecie z praktyk . Dziadek czasem opowiadał o tej szkole ale mało pamiętam.Jestem ciekaw czy posiadacie wiecej informacji o tej szkole a zwłaszcza o moim dziadku
    Antoni Borowiec
    pozdrawiam serdecznie Adam Borowiec.

    1. Anna Mieszczanek
      29 lipca 2018 o 14:56 Odpowiedz ↓

      Panie Adamie, jesli przeczytal Pan mój komentarz skierowany do p. Cezarego Tkaczyka, to prosze sie ze mna skontaktowac, dobrze? Pozdrawiam. Anna Mieszczanek

  2. Cezary Tkaczyk
    11 października 2017 o 11:53 Odpowiedz ↓

    Polecam zbiór fotografii pochodzących z archiwum dziadka moich dzieci Stanisława Wydżgi. Zdjęcia można zobaczyć na www.eastnews.pl. Zdjęcia dotyczą Szkoły Rolniczej w Duboi. Pozdrawiam.

    1. Anna Mieszczanek
      29 lipca 2018 o 14:51 Odpowiedz ↓

      Obejrzałam zdjęcia – są fascynujące. Piszę teraz – do książki o międzywojennym ziemiaństwie – rozdział o Duboi. Czy można się z Panem skontaktować i spytać o fundatorke szkoły? Tajemnicza zwłaszcza jest dla mnie historia jej córki, Janiny, na pamiątkę której stworzona została szkoła. Podobno pisała dziennik – może jest gdzieś rodzinie? Mój mail annamieszczanek at gmail.com
      p.s. Czy Stanisław Wydżga na fotografii z lat 50, to autor zdjęć szkoły?

  3. Marlena
    25 października 2019 o 10:23 Odpowiedz ↓

    Szanowni Państwo,
    dlaczego korzystając z monografii publikowanych w tomie Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego nie podają Państwo nazwisk autorów tych monografii, w wypadku Duboi – dr Anny Oleńskiej. Wydaje się to niezbyt uczciwe w stosunku do włożonej przez nich pracy.

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
Pieskow: Ukraina przestała być dla Rosji państwem przyjaznym

Pieskow: Ukraina przestała być dla Rosji państwem przyjaznym

Ukraina przejęła rurociąg „Samara-Zachód” – współwłasność Medwedczuka

Ukraina przejęła rurociąg „Samara-Zachód” – współwłasność Medwedczuka

Białoruskie MSZ sugeruje zachodnim dyplomatom możliwość wydalenia z Mińska

Białoruskie MSZ sugeruje zachodnim dyplomatom możliwość wydalenia z Mińska

Zapomniane polskie państwo między Rosją i Chinami

Zapomniane polskie państwo między Rosją i Chinami

Rosja grozi, że uderzy na NATO jako pierwsza

Rosja grozi, że uderzy na NATO jako pierwsza

Ukraiński wywiad: Rosja chce ukończyć Nord Stream 2 do 12 czerwca

Ukraiński wywiad: Rosja chce ukończyć Nord Stream 2 do 12 czerwca

Rosyjska agresja w Donbasie kosztuje ten region już ponad 50 mld dolarów

Rosyjska agresja w Donbasie kosztuje ten region już ponad 50 mld dolarów

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

„Żelazne braterstwo” Chin i Białorusi potwierdzone. Pekin przesłał do Mińska szczepionki przeciwko COVID-19

„Żelazne braterstwo” Chin i Białorusi potwierdzone. Pekin przesłał do Mińska szczepionki przeciwko COVID-19

Łukaszenka u Putina (WIDEO) (ZDJĘCIA)

Łukaszenka u Putina (WIDEO) (ZDJĘCIA)

Najnowsze
25 Lut
Azja i Zakaukazie

Kolejne represje wobec opozycyjnego szamana z Jakucji. Tym razem oskarżają go o napaść z mieczem na funkcjonariusza

25 Lut
Azja i Zakaukazie

Kreml wzywa do spokoju w Armenii

25 Lut
Region Bałtyku

Zełenski ostrzegł Dudę, że Nord Stream 2 to pułapka dla całej Europy

25 Lut
Białoruś

Brześć: Zginął od kuli milicjanta podczas protestów, sąd uznał go winnym

25 Lut
Ukraina

Charkowscy rajcy po raz trzeci przywrócili aleję ku czci marszałka Żukowa

25 Lut
Rosja

Rosyjski deputowany prognozuje, że za 20 lat USA rozpadną się tak jak ZSRR

25 Lut
Białoruś

Morawiecki: Tragedia Kuropat łączy Białorusinów i Polaków

Publikacje wyrażają jedynie poglądy autora/ów i nie mogą być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja