Józef Jan Kuźmiński, „Z Iwieńca i Stołpców do Białegostoku”

Okładka  i tytuł książki  są wymowne, dla zainteresowanych  mogą trafnie  sugerować treść!

 

Nieliczni znają Autora?

Józef Jan Kuźmiński, urodził się  w 1925 r., w budynku k. dworca PKP we Wrześni w Wielkopolsce.  Można powiedzieć, „gdzie Rzym, a gdzie Krym”, co Wielkopolanin może mieć wspólnego z Kresami?

Stwierdzenie takie jest mylne, urodzenie to bardzo ważny „epizod”, ale o „kształcie osobowości” świadczą korzenie rodzinne.

Rodzina Józefa Jana Kuźmińskiego jest par excellence Kresowa! Ojciec urodzony w guberni Mińskiej, szkołę średnią ukończył w Szawlach na Litwie, a z uwagi na carskie „embargo” musiał studiować medycynę w Moskwie a nie w Warszawie.

Rodzina mieszkała najpierw w Sielizarowie guberni Twerskiej, a później w Twerze. „Rodzina ojca to byli myśliwi, mieli małą psiarnię – cztery psy myśliwskie.  Kiedy dziadek zmarł, jego pies położył się przy nim na grobie i po dwóch tygodniach zdechł”.

Podczas I wojny światowej  ojciec był zmobilizowany do armii carskiej, później do bolszewickiej. W 1923 r., powrócił do Polski, i po ślubie z nauczycielką z Prużan Janiną Krzysztoń z Krakowskiego, zamieszkali w Stołpcach, gdzie dr Jan Kuźmiński był lekarzem powiatowym.

Józef Jan Kuźmiński wychowywał się w Stołpcach i Iwieńcu, gdzie po śmierci ojca w 1929 r., pracowała w szpitalu jego matka.

„Z Iwieńca i Stołpców do Białegostoku”  to książka – swego rodzaju dzienniczek, w którym autor opisał  swój przedwojenny pobyt w powiatowym miasteczku Stołpce i Iwieńcu, który w czasie wojny sowieckie władze okupacyjne uczyniły powiatem.

W obu przypadkach autor wymienia nazwiska wielu znamienitych obywateli obu społeczności oraz ważne epizody i wydarzenia z życia miasteczek.

Prawdopodobnie nigdy byśmy nie znali wydarzeń 17 września 1939 r., w Iwieńcu i „ oporu polskiej młodzieży w Stołpcach”.

O ile bylibyśmy ubożsi o fakty polskiej konspiracji w Puszczy Nalibockiej i  fakty Powstania Iwienieckiego 19 czerwca 1943 r.

Pracując w charakterze sanitariusza w iwienieckim szpitalu „pod ręką”  dyrektora  dr. Bohdanowicza z Wilna, przechodził swego rodzaju inicjację  realiów życia codziennego w warunkach okupacji.

Znamienne były słowa dyrektora do młodego sanitariusza: „ Jeżeli pan chce być w przyszłości lekarzem – proszę pamiętać o tym, że dla prawdziwego lekarza nie ma nacji, religii, rasy a jest człowiek potrzebujący pomocy”.

Jak się niejednokrotnie przekonamy z lektury, było to chyba motto i drogowskaz  na całe życie dla  późniejszego p. Doktora.

Po polskim powstaniu zbrojnym 19 czerwca 1943 r., wraz z rodzoną mamą i iwieniecką młodzieżą autor „poszedł do polskiej partyzantki w Puszczy Nalibockiej”. To chyba jeden z niewielu przypadków, aby  w walce o Polskę Syn walczył wspólnie  z Matką!

W partyzantce  Jan Józef Kuźmiński , cały czas pełnił  funkcję sanitariusza, która niejednokrotnie była de facto funkcją lekarza.

Z książki dowiemy się o wydarzeniach niemieckiej blokady Puszczy Nalibockiej i o  losach autora. Dowiemy się kto zginął, kto przeżył i jakie było ordre de Bataille polskiej partyzantki.

Można zauważyć, że  książka w pewnym sensie uzupełnia się z „Partyzantami trzech puszcz” Adolfa Pilcha. Zarówno jeden jak i drugi byli żołnierzami – partyzantami Batalionu Stołpecko – Nalibockiego Armii Krajowej na Nowogródczyźnie,  obaj opisali implikacje lokalne polskiej partyzantki.

Jan Józef Kuźmiński przedstawił faktograficznie i bez komentarza tragiczne losy Zgrupowania  i niejednokrotnie losy  poszczególnych żołnierzy  – polskich partyzantów.

Po  przedostaniu się do Warszawy i walce w Powstaniu Warszawskim, polskie partyzanckie Zgrupowanie Kampinoskie, zostało rozbite przez Niemców  29 września  1944 r., w bitwie pod Jaktorowem.

Od tego momentu losy autora są podobne do losów  Wacława Nowickiego z Naliboków, autora  „Żywych ech”, który również został wywieziony do obozów pracy przymusowej w III Rzeszy Niemieckiej.

Znamienne jest powojenne spotkanie   Jana Józefa Kuźmińskiego  z Niemcem z Iwieńca, od którego kupował  granaty – „dwa jajka za granat”.  Obdarowany  przez autora żywnością, „Niemiec  poszedł z płaczem”.

W drugim rozdziale książki pt. „Po wojnie”,  Autor opisał  powojenne losy w  Polsce Ludowej. Pomimo szykan  i usunięcia z uczelni,  w 1955 r., jako absolwent pierwszego rocznika ukończył Białostocką Akademię Medyczną i został lekarzem. Odznaczony jest Krzyżem Walecznych z Londynu, Krzyżem Armii Krajowej, Polska Swojemu Obrońcy, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oficerskim. Od 1990 r. należy do Światowego Związku  Żołnierzy Armii Krajowej.

Wydaje się, że książka napisana w 1993 r., jest jednym z ważniejszych źródeł  historycznych na temat walki zbrojnej  Polaków podczas II wojny światowej na  Nowogródczyźnie.

Szkoda, że nie  jest powszechnie dostępna w bibliotekach w Kraju!

Stanisław Karlik