• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 06 Mar 2021
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
  • русский
  • yкраїнська
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Home
Historia i Wspomnienia

Gdzie hartował się duch narodu

26 Wrz 2014 Historia i Wspomnienia 1 comments

Fragment mapy

Fragment mapy z XVI wieku, na którym widać napis „Ukraina” oraz „Podolia” (Podole)

Podole od XVI wieku było trwale związane z dziejami Polski. Włączone do Korony jako województwo podolskie, stanowiło odrębną całość zespoloną z resztą organizmu. W świadomości Polaków była to zarazem kraina „mlekiem i miodem płynąca” oraz „szkoła rycerska”.

Upadek książąt ruskich, a tym samym koniec ich panowania na terenach objętych późniejszą, bo sięgającą XIV wieku, nazwą Podole, spowodował, że obszar ten stał się kością niezgody między Koroną Polską a Litwą. Władcy obu tych państw, prowadząc sukcesywne walki z hordami tatarskimi, ustawicznie plądrującymi ziemie Podola, czuli się wyłącznymi spadkobiercami spuścizny po książętach Rusi.


Związki Podola z Koroną Polską

Wysuniętą najbardziej na zachód część Podola z Trembowlą król Kazimierz Wielki włączył w 1366 roku do Korony jako część województwa ruskiego. Na zajętych przez Litwę ziemiach Podola od połowy XIV wieku utwierdzili się książęta Koriatowicze jako władcy udzielni z ramienia wielkiego księcia Olgierda.


Pierwszą ich stolicą stał się Smotrycz, a potem ostatecznie funkcję tę pełnił Kamieniec Podolski. Formalnie związani z Litwą, Koriatowicze orientowali swą politykę na współpracę z Koroną Polską i w polsko-litewskich konfliktach stali po stronie króla. Przynajmniej od roku 1366 wymienia się ich jako lenników Korony Polskiej. Od tego czasu też nasila się proces kolonizacyjny z Zachodu. Przede wszystkim polscy i niemieccy osadnicy tłumnie zasiedlają powstające grody podolskie. Na terenach uwolnionych za sprawą książąt Koriatowiczów spod władzy Tatarów w szybkim tempie powstają kolejne dobrze ufortyfikowane twierdze.

Współrządzący książęta, Jerzy i Aleksander, nadają w 1374 roku mieszkańcom stołecznego Kamieńca prawo magdeburskie. Dotyczyło tylko „nacji katolickiej” miasta, reprezentowanej głównie przez Polaków i Niemców. Rusini, tak jak przedtem, rządzili się „prawdą ruską”, uwzględniając także nową rzeczywistość ustroju miejskiego. Znalazłszy się w granicach Korony Polskiej, ziemie kresowe wyodrębnione zostały w 1434 roku jako osobne województwo podolskie. Tutejsza szlachta uzyskała od króla Władysława III Warneńczyka w tymże roku na sejmie koronacyjnym przywilej zrównujący ją w prawach z rycerstwem polskim.

Pierwszym wojewodą został Piotr ze Sprowy Odrowąż. W granicach rozległych terenów województwa znajdowały się tylko trzy powiaty: czerwonogrodzki, kamieniecki oraz latyczowski. Herbem województwa było złote promieniste słońce na białym polu. W senacie Rzeczypospolitej Podole reprezentowali trzej senatorowie więksi: biskup kamieniecki, wojewoda podolski i kasztelan kamieniecki. Starosta, noszący tytuł „generała ziem podolskich”, miał pod swą jurysdykcją dwa grody: kamieniecki i latyczowski. Będące w składzie Wielkiego Księstwa Litewskiego ziemie podolskie zostały włączone w skład Korony Polskiej na mocy uchwał sejmu lubelskiego 1569 roku. Wyodrębniono z nich województwo bracławskie. Składały się nań tylko dwa powiaty: winnicki i bracławski. Pierwszym wojewodą tej prowincji został Roman kniaź Sanguszko, kasztelanem bracławskim zaś mianowano Jędrzeja kniazuia Kapustę.

W 1589 roku województwu nadano herb z krzyżem kawalerskim na czerwonym polu. W krzyżu umieszczono błękitną tarczę z półksiężycem. Z tych ziem wschodniopodolskich wysyłano do Warszawy dwóch senatorów: wojewodę i kasztelana bracławskiego. Na terenie województwa znajdowała się Targowica, znana w polskich dziejach z niesławnej pamięci konfederacji zawiązanej tutaj w 1792 roku. Wkrótce po rozbiorach województwo zostało zlikwidowane, jego ziemie zaś podzielono między gubernie podolską i kijowską.

Podolski mit

Jako kraina mężna i żyzna, mlekiem i miodem płynąca Podole było znane w polskiej świadomości historycznej od wieków.

Urodzony na Rusi Wojciech Kicki pisał:

Podole z Ukrainą szkołą nazywano Rycerską, nad insze żyźniejszą ją miano,

Bo począwszy od zboża skąd dobrego wołuDostać było Polacy do waszego stołu?

Skąd miodowe winnice szczodrze wychodziły? Gdzie się zwierz rozmaity, lub ryby łowiły?

Skąd nabiału, owiec, niezliczone stada? Z Podola. 

Ziemie kresowe w świadomości dawnych Polaków uchodziły za tereny, gdzie w ciągłych walkach z najazdami stepowców hartował się duch narodowy. Karol Szajnocha, bardzo poczytny historyk XIX- -wieczny, pisał, iż poczynając od XV wieku, naród polski miał dwie szkoły – Akademię Krakowską i Ukrainę z Podolem, gdzie „uświęcał się jego charakter”. Narażeni na ciągłe niebezpieczeństwa od stepów ordyńskich i wrogiej Moskwy, rycerze ze stanic podolskich stanowili najbardziej waleczną część obywateli państwa polsko-litewskiego, strzegących wartości świata zachodniego.

Obowiązek wojenny był tu wprost koniecznością, więc tylko to, co tęższem, wybitniejszem się czuło, co miało rozmach, fantazję, a nawet wybujałość energii – rwało się do tych dalekich, a dzikich ziem, gdzie lemiesz naspół z orężem przetwarza uroczyska, stepy i bory w uprawne pola. Rycerstwo podolskie brało udział, wśród innych przedstawicieli ziem ruskich, w słynnej bitwie pod Grunwaldem.

W sposób literacki odtwarzający te wydarzenia w powieści „Krzyżacy” Henryk Sienkiewicz pisał: „Szło pod swymi znakami szesnaście chorągwi polskich, w tych jedna przemyska, jedna lwowska i jedna halicka, i trzy podolskie, a za nimi piechoty tychże ziem”. Spośród innych miejscowości związanych z Podolem, wpisanych w dzieje chwały oręża polskiego należy wymienić Chocim, Trembowlę, Bar i Kamieniec Podolski.

Włodzimierz Osadczy/Słowo Polskie Sierpień 2014 nr 8 (25)

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

27 sierpnia w Historii Kresów 6 czerwca w Historii Kresów
Tagi: biskup Bracław Chocim Grunwald Herb Kamieniec Podolski Kazimierz Wielki Krzyżacy książę Olgierd Lemiesz Odrowąż osadnicy Podole Podolski Sienkiewicz Szajnocha szlachta Województwo Bracławskie Województwo Podolskie
  • Tags
  • biskup
  • Bracław
  • Chocim
  • Grunwald
  • Herb
  • Kamieniec Podolski
  • Kazimierz Wielki
  • Krzyżacy
  • książę Olgierd
  • Lemiesz
  • Odrowąż
  • osadnicy
  • Podole
  • Podolski
  • Sienkiewicz
  • Szajnocha
  • szlachta
  • Województwo Bracławskie
  • Województwo Podolskie

1 komentarz

  1. józef III
    28 grudnia 2014 o 20:40 Odpowiedz ↓

    do Duchu …

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
Łukaszenka chce, by dzień agresji ZSRR na Polskę był świętem narodowym Białorusi

Łukaszenka chce, by dzień agresji ZSRR na Polskę był świętem narodowym Białorusi

"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

"Kurier Wileński": Po co nam Wyklęci

"Kurier Wileński": Po co nam Wyklęci

Mołdawia: Będzie referendum w sprawie odwołania prezydent Sandu?

Mołdawia: Będzie referendum w sprawie odwołania prezydent Sandu?

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Kolejna prowokacja "nieznanych sprawców"? Napis "Наша земля"  i czerwona farba na budynku Konsulatu RP we Lwowie

Kolejna prowokacja "nieznanych sprawców"? Napis "Наша земля" i czerwona farba na budynku Konsulatu RP we Lwowie

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Niemieckie media: Niemcy mogą zrezygnować z Nord Stream 2 i wesprzeć Ukrainę

Niemieckie media: Niemcy mogą zrezygnować z Nord Stream 2 i wesprzeć Ukrainę

„Wall Street Journal”: USA powróciły, ale Europie nie po drodze

„Wall Street Journal”: USA powróciły, ale Europie nie po drodze

Najnowsze
05 Mar
Azja i Zakaukazie

Szczepionki na koronawirusa w Gruzji. Pierwsza partia dotrze 22 marca

05 Mar
Rosja

W Donbasie rosyjski snajper ciężko ranił ukraińskiego żołnierza

05 Mar
Ukraina

SpaceX umieści na orbicie ukraińskiego satelitę

05 Mar
Azja i Zakaukazie

Armenia nie weźmie udziału w Eurowizji 2021

05 Mar
Archiwum Kresowe

Na Białorusi odnaleziono dokument opisujący egzekucje na Polakach. Są też nazwiska katów z 1939 roku

05 Mar
Bez komentarza

Tak wygląda list gończy FBI za “kucharzem Putina”

05 Mar
Bez komentarza

Moskwa: Komuniści uczcili Stalina w rocznicę jego śmierci (WIDEO)

Publikacje wyrażają jedynie poglądy autora/ów i nie mogą być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja