Cegielnia Antoniego Buraczewskiego z Iwieńca…

(dokument w posiadaniu  Elżbiety Kwarcińskiej)   Tłumaczenie z języka rosyjskiego: Dnia 29 lutego 1868 roku   Główny Zarząd Ordynacki[1] w Nieświeżu postanowił  podpisać umowę z obywatelem miasteczka Iwieńca, Panem Antonim Buraczewskim s. Mikołaja  na produkcję cegły w upaństwowionym zakładzie, w okresie  od  1 kwietnia do 1 listopada bieżącego roku na następujących warunkach:

1. Pan Buraczewski zobowiązał się przygotować wcześniej glinę do produkcji. Surową cegłę wysuszać, przewozić i umieszczać w piecu. Po wypaleniu wyjmować z pieca i składać w wyznaczonym i przygotowanym miejscu. Wszystkie prace wykonane będą przez pracowników Pana Buraczewskiego.
2. Obowiązkiem Pana Buraczewskiego podczas procesu produkcji cegły jest nadzór, żeby glina była bardzo dobrze wyczyszczona, bez  margla i piasku.
3. Odnośnie wyznaczonego terminu (termin zawity), Pan Buraczewski zobowiązany jest wyprodukować wysokiej jakości cegłę w ilości 150 tysięcy sztuk, z tym, że do 1 lipca wyprodukuje nie mniej niż 100 tysięcy.
4. Zarząd Ordynacki zobowiązuje się płacić Panu Buraczewskiemu za każde 1000 sztuk wyprodukowanej cegły po 3.50 rubla, z tym, że pieniądze otrzyma po zakończeniu produkcji. Zarząd Ordynacki zobowiązuje się dostarczyć na miejsce potrzebne do produkcji drewno. Pozostałe materiały będą w  kompetencji Pana Buraczewskiego.
5. Obowiązkiem Pana Buraczewskiego jest dozorować powierzone urządzenia zakładu oraz usprawniać proces produkcji.
6. W przypadku nie wywiązania się ze spisanych warunków Zarząd Ordynacki zastrzega sobie pełne prawo wyciągnięciam konsekwencji wobec Pana Buraczewskiego. Może wg swojego uznania  usunąć go z zakładu, za co   nie może  mieć  pretensji i, nie będzie miał  prawa do zakładu. Pan Buraczewski  z  pracownikami, zobowiązany jest dbać o  właściwy stan urządzeń i hal powierzonych do produkcji.

1. W.Malinowski, Główny uprawnomocniony asesor kolegialny książąt Wilhelma i Bogusława Radziwiłłów.

Tłumaczenie ogólne – skoncentrowane na zrozumienie meritum. W artykule „Iwieńczanie – Rodzina Państwa Burak Buraczewskich” postawiono błędną tezę o koncesji na budowę cegielni, co wynikało z niedostatecznego tłumaczenia dokumentu. Wnioski:

1. W 1868, pięć lat po Powstaniu Styczniowym 1863 roku, Cesarstwem Rosyjskim rządzi car Aleksander II (1855 – 1881). W 1856 r., zniósł stan wojenny w Królestwie i na Litwie, co nie uchroniło od wybuchu Powstania Styczniowego 1863 r. Obok  prowadzonych w stosunku do Polaków represji, wprowadzał reformy – 1864 r., m.in. uwłaszczeniową znoszącą pańszczyznę, opieki społecznej, szpitalnictwa, handlu, przemysłu oraz budownictwa lokalnych dróg i mostów. Po  śmierci cara w wyniku zamachu Ignacego Hryniewieckiego[2], jego syn Aleksander III niektóre reformy wycofał.
2. W dniu 28 listopada 1868 r. w Iwieńcu zamknięto dwa katolickie kościoły: pw. św. Michała i pw. św. Trójcy., które zamieniono na prawosławne cerkwie.
3. Kilka miesięcy wcześniej – 29 lutego 1868 r., upaństwowiono cegielnię Pana Antoniego Buraczewskiego. Dotychczasowy właściciel (ordynacki ?) stał się de facto plenipotentem – pełnomocnikiem.
4. Zastanawia podpis pod dokumentem: „Gławnouprawliennyj kniaziej Wilhelma i Bogusława Radziwiłłów koleżskij asesor B. Malinowskij” – tłumaczenie: W. Malinowski, Główny uprawnomocniony asesor kolegialny książąt Wilhelma i Bogusława Radziwiłłów.
5. Książęta Wilhelm i Bogusław Radziwiłłowie pochodzili z linii pruskiej (niemieckiej) – Wilhelm (1797 – 1870) był trzynastym ordynatem na Nieświeżu, Bogusław (1844 – 1907).
6. Można postawić tezę, że cegielnia Pana Antoniego Buraczewskiego w Iwieńcu wchodziła w skład Nieświeskiej Ordynacji Radziwiłłowskiej i, powstała  za czasów I Rzeczypospolitej. Radziwiłłowie z Nieświeża byli założycielami huty szkła w Nalibokach – 1721 r., i fabryki żelaza w Rudni Nalibockiej w 1757 r.[3] Od 1814 r., za zezwoleniem cara Aleksandra ordynację nieświeską oddano linii pruskiej Radziwiłłów. Zarząd Ordynacji mieścił się w zamku w Nieświeżu, a rodzina książęca z Berlina zjeżdżała tu na lato. Ok. 1840 r. , w Archiwum nieświeskim pracowali Mikołaj Malinowski i Władysław Syrokomla. [4]Wydaje się, że ich działalność ekonomiczna sięgała znajdującego się na tamtym obszarze Iwieńca.
7. Główny Zarząd Ordynacki był zobowiązany realizować politykę carską i dotyczyło to także właścicieli wielkich majątków ziemskich.
8. Koncesja (upoważnienie do wykonywania działalności gospodarczej, wydana przez władze administracyjne osobie fizycznej) miała związek z wprowadzanymi przez cara Aleksandra II reformami a jednocześnie wiązała się z zaostrzeniem popowstaniowych represji – 1863 roku.
9. Nie wiemy do jakich inwestycji planowano użyć 150 tysięcy sztuk, wyprodukowanej cegły. Nie jest wykluczone, że na budowę wiaduktów kolei żelaznej Brześć – Stołpce, którą zbudowano w 1871 roku.

Stanisław Karlik         [1] Ordynacja – łac. Ordinatio, 2. W okresie istnienia wielkiej własności ziemskiej: majątek rodowy, który przechodził jako niepodzielny i niepozbywalny na jednego spadkobiercę, zwykle najstarszego syna. (W)Słownik Wyrazów Obcych PWN, Warszawa 1980, s. 532 [2] Ludwik Bazylow, Historia Rosji, tom II, PWN, Warszawa 1983, s. 350 [3] Dagnosław Demski, „Cudzoziemcy w Nalibokach w okresie od pocz. XVIII do końca XIX wieku., Etnografia Polska t. XLII, 1998, z. 1 – 2. [4] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego… Wyd. w latach 1880 – 1902 w Warszawie pod red. Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego, Władysława Walewskiego, T.VII, str. nr 118 – 122.

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: