Jak Polacy i Białorusini wspólnie świętowali wielkie zwycięstwo pod Orszą. W Warszawie obchodzono Dzień Chwały Białoruskiego Oręża

8 września białoruska emigracyjna opozycja w Polsce obchodziła Dzień Chwały Białoruskiego Oręża – zabronione przez reżim nieoficjalne święto wojska na cześć zwycięstwa nad Rosjanami w bitwie pod Orszą.

Nie świętowali sami. Do wspólnych obchodów wielkiego zwycięstwa pod Orszą z 1514 roku dołączyli Polacy z Białorusi, na czele z prezes Oddziału Związku Polaków na Białorusi w Lidzie Ireną Biernacką.

8 września 2022 r. w centrum Warszawy odbyły się uroczyste obchody Dnia Chwały Wojskowej Białorusi.

O godzinie 18:00 pod pomnikiem Kopernika rozpoczął się wiec, na którym przemawiali opozycyjni politycy i więźniowie polityczni: lider Ruchu Solidarności Razam Wiaczesław Siwczyk, jeden z liderów kampanii obywatelskiej „Europejska Białoruś” Dmitrij Bondarenko, Przedstawicielka Związku Polaków na Białorusi Irena Bernacka.

Uczestnicy wiecu trzymali portrety Białorusinów, którzy zginęli w obronie wolności i niepodległości Ukrainy.

Bohaterstwo białoruskich żołnierzy zostało uwiecznione minutą ciszy. Przy dźwiękach dud, skandujący  patriotyczne hasła przemaszerowali na Plac Zamkowy.

Uwagę przechodniów przyciągały plakaty, przypominające o więźniach Łukaszenki, Polakach z Białorusi i Białorusinach.

Marsz w Warszawie w rocznicę Bitwy pod Orszą. 08.09.2022/Fot: charter97.org

508. lat temu pod Orszą wojska polsko-litewskie dowodzone przez hetmana wielkiego litewskiego Konstantego Ostrogskiego odniosły zwycięstwo nad przeważającymi oddziałami moskiewskimi w styarciu pod Orszą. Obok Grunwaldu była to jedna z najważniejszych batalii epoki Jagiellonów.

Białoruska opozycja niepodległościowa, odwołująca się do dziedzictwa historycznego Wielkiego Księstwa Litewskiego obchodzi rocznice Bitwy pod Orszą jako Dzień Chwały Białoruskiego Oręża. W czwartek 8 września Białorusini zgromadzili się w centrum Warszawy przy pomniku Mikołaja Kopernika, aby obchodzić bliskie sobie, ale też Polakom oraz Litwinom święto.

Grupa Polaków z Białorusi, biorąca udział w świętowaniu 508. rocznicy wybitnej batalii rozgarnęła pod pomnikiem Kopernika plakat z podobiznami czekających na Białorusi na niesprawiedliwy proces liderach polskiej mniejszości narodowej w tym kraju – prezes ZPB Andżeliki Borys i jej kolegi z Zarządu Głównego ZPB, dziennikarza Andrzeja Poczobuta.

Pozwolenie białoruskich organizatorów akcji na przypominanie w jej ramach o problemach, trapiących mniejszość polską na Białorusi, miało zaświadczyć, że podobnie jak 508. lat temu w obliczu wspólnego wroga nic Białorusinów i Polaków nie różni i jako narody bratnie – potrafimy w sposób przyjazny pielęgnować pamięć o chwale naszych przodków, zdobywanej wspólnie pod sztandarami Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Rys historyczny

Bitwa pod Orszą, stoczona 8 września 1514 r., była jedną z trzech zwycięskich walk, jakie w tym rejonie odniosły oddziały polsko-litewskie nad wojskami moskiewskimi. W lipcu 1508 r. także oddziały hetmana Ostrogskiego wsparte przez rycerstwo wojewody lubelskiego Mikołaja Firleja zanotowały pierwszy tryumf pod Orszą, pokonując wojska moskiewskiego księcia Wasyla III Iwanowicza. Po raz trzeci Orsza pojawiła się w kronikach historyków, gdy 7 lutego 1564 r. siły Moskwy pokonał hetman wielki litewski Mikołaj Radziwiłł Rudy.

W epoce jagiellońskiej Orsza, podobnie jak Smoleńsk, stanowiła silny punkt oporu w tzw. Bramie Smoleńskiej, broniącej wschodnich granic Rzeczypospolitej.

Na początku XVI w. nasilał się konflikt pomiędzy Rzeczpospolitą a Moskwą. W 1512 r. rozpoczęła się trwająca 10 lat wojna. Jesienią tego roku wojska Iwana Czeladnina oraz Iwana Repnina-Oboleńskiego zaatakowały warownie w Mińsku i Połocku, Witebsk oraz Smoleńsk. W 1513 r. oddziały Księstwa Moskiewskiego dwukrotnie, lecz bez powodzenia przeprowadziły oblężenie Smoleńska, mającego istotne znaczenie strategiczne.

Rok później, w lutym 1514 r. Wasyl III zawarł w Moskwie sojusz z cesarzem Maksymilianem I Habsburgiem oraz wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego Albrechtem Hohenzollernem. Celem układu było zdobycie i podział terytoriów obejmujących północno-wschodnią część Rzeczypospolitej i Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Po trwającym ponad trzy miesiące oblężeniu upadła twierdza w Smoleńsku, a niedługo później poddały się Mścisław i Dubrowna. Ich utrata stanowiła zagrożenie dla wschodnich rubieży Rzeczypospolitej pod panowaniem Zygmunta I Starego.

Na początku września 1514 r. hetman wielki litewski Konstanty Ostrogski zmobilizował ok. 25 tys. żołnierzy, wspartych przez kilkanaście tysięcy jeźdźców wojewody kijowskiego Jerzego Herkulesa Radziwiłła oraz 5 tys. jazdy polskiej starosty trembowelskiego Janusza Świerczowskie.go, a także piechotę zaciężną i artylerię. Na czele oddziałów moskiewskich stał Iwan Czeladnin. Ich liczebność szacuje się na 80 tysięcy.

7 września 1514 r. rozpoczęła się koncentracja polskich i litewskich oddziałów nad Dnieprem w okolicach Orszy. Ostrogski wykorzystał dobrą znajomość terenu, gdzie już sześć lat wcześniej stoczył zwycięską bitwę. Mosty na Dnieprze były obsadzone przez oddziały moskiewskie. Jazda przeprawiła się więc przez bród. Dla pozostałych oddziałów zbudowano improwizowany most saperski z drewnianych beczek. Oddziały przeszły na wschodni brzeg pod osłoną nocy, by 8 września 1514 r. ok. 9 rano zająć pozycje kilka kilometrów na wschód od Orszy.

Czeladnin zamierzał wykonać manewr oskrzydlający oddziały polsko-litewskie z obu flank, a następnie przeprowadzić drugi atak, „spychając” je ku Dnieprowi. Około południa na prawe skrzydło uderzył pułk księcia Bułhakowa-Golicy, na lewe – oddziały kniazia Oboleńskiego, który starł się z litewską jazdą.

Pod Orszą istotną rolę odegrała polska artyleria i husaria, skutecznie współdziałająca z oddziałami pieszymi. Ostatnia faza walki zakończyła się pościgiem za wycofującymi się oddziałami Czeladnina.

Ok. 6 wieczorem bitwa zakończyła się zwycięstwem sił polsko-litewskich. Straciły one ok. 1-2 tys. rycerzy i jeźdźców. Straty przeciwnika szacuje się na kilkanaście tysięcy zabitych, w tym kilku dowódców. Do niewoli dostał się m.in. książęta Iwan Czeladnin i Bułhakow-Golica oraz wielu jeńców. Zdobyto obóz przeciwnika, a także znaczną ilość uzbrojenia.

Polskim oddziałom nie udało się zdobyć warowni w Smoleńsku. Odbito jednak Dubrowno i Mścisław. Tuż po bitwie król Zygmunt I Stary wysłał do papieża i kilku władców list z opisem bitwy. Zabieg ten podniósł prestiż i rangę Rzeczypospolitej w Europie.

Zwycięstwo z września 1514 r. skutecznie zablokowało działania skierowanego przeciw Rzeczypospolitej sojuszu Moskwy z Maksymilianem Habsburgiem oraz Albrechtem Hohenzollernem, późniejszym lennikiem Zygmunta I.

Kilkanaście lat po wydarzeniu powstał obraz „Bitwa pod Orszą”, przypisywany niemieckiemu malarzowi Hansowi Krellowi (1490-1565). Autor umieścił na nim własną postać, jako siedzącego nad brzegiem Dniepru obserwatora oraz powtórzone kilkakrotnie postacie historyczne m.in osobę hetmana Ostrogskiego w rożnych fazach potyczki. Dzieło jest wystawione w Muzeum Narodowym w Warszawie.

oprac. ba za znadniemna.pl, Fot: charter97.org