30 kwietnia w Historii Kresów

30 kwietnia 2013

1940 – koło Anielina pod Opocznem poległ Henryk Dobrzański „Hubal” – legendarny major polskiej kawalerii, uczestnik walk o Lwów, wojny 1920 r. i obrony Grodna przed sowietami w 1939 r.

Urodzony w 1897 r. Według niektórych badaczy, był w linii prostej potomkiem słynnego rycerza Zawiszy Czarnego z Garbowa i to zarówno od strony ojca, jak i matki. Pomimo bardzo młodego został przyjęty do Legionów Polskich. W wojnie polsko-ukraińskiej w 1918 r. dowodził plutonem kawalerii w walkach o Lwów. W latach 1919–21 walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Za odwagę został odznaczony czterokrotnie Krzyżem Walecznych i Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

W Kampanii Wrześniowej 1939 r. jako zastępca dowódcy 110 Pułku Ułanów stoczył kilkanaście potyczek z Wehrmachtem na Grodzieńszczyźnie. Potem walczył w obronie Grodna przed wkraczającą ze wschodu Armią Czerwoną. Po kapitulacji miasta jego pułk nie podporządkował się rozkazowi o zaprzestaniu walki i podjął marsz na pomoc broniącej się Warszawie. Nad Biebrzą wyrwał się z sowieckiego okrążenia, ponosząc ciężkie straty.  Po kapitulacji stolicy Dobrzański na czele 50 żołnierzy ruszył na południe, w kierunku Gór Świętokrzyskich, kontynuując walkę z Niemcami. W ten sposób stał się pierwszym partyzantem w dziejach II wojny światowej.

Bohaterska historia jego partyzanckich walk nie była już związana z Kresami. Przypomnijmy więc jedynie, że zginął w potyczce z Wehrmachtem pod Anielinem. Niemcy zmasakrowali jego ciało i wystawili na widok publiczny. Obecnie zbierane są materiały w celu odnalezienia miejsca pochówku „Hubala”.

1310 – urodził się Kazimierz III Wielki – król Polski, dla przypieczętowania nowo zawartego sojuszu z Litwą ożeniony z córką wielkiego księcia Giedymina, która przed ślubem została ochrzczona i przyjęła imię Anna. Zmarł w 1370 r.

1833 – urodził się Benedykt Dybowski – polski przyrodnik, badacz Azji. Profesor Uniwersytetu Lwowskiego. Aktywnie uczestniczył w organizacji Powstania Styczniowego jako komisarz Rządu Narodowego na Litwę i Białoruś. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie. Zmarł w 1930 r. we Lwowie. Pochowany na „górce powstańców styczniowych” na Cmentarzu Łyczakowskim.

1861 – w Nowosiółkach (lub w Rakowie) urodził się Marian Zdziechowski – polski historyk idei i literatury, filolog, filozof, krytyk literacki i publicysta, rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Doktor honoris causa uniwersytetów w Wilnie (1935), Dorpacie i Segedynie. Prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie. Jeden z założycieli wileńskiego dziennika „Słowo”. W maju 1926 r. był jednym z kandydatów Marszałka Piłsudskiego, obok Artura Śliwińskiego i Zdzisława Lubomirskiego, na urząd Prezydenta RP. W Wilnie mieszkał przy ulicy Antokolskiej 42 (obecnie 36). Właściciel letniskowego dworku w podwileńskiej Suderwie.  Zmarł w 1938 r. w Wilnie i został pochowany na antokolskim cmentarzu wojskowym.

1898 – urodziła się Zofia Bohdanowiczowa – polska pisarka, autorka utworów dla dzieci i młodzieży. Studiowała na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Debiutowała jako poetka w 1921 r. na łamach lwowskiego pisma „Wiek Nowy”. Zmarła w 1965 r.

1927 – zmarła Helena Kuczalska Prawdzic – pedagog, pionierka wychowania fizycznego i sportu kobiet w Polsce. Urodzona w 1854 r. na Podolu.

1930 – w Grodnie urodził się Marek Skwarnicki – polski pisarz, felietonista, tłumacz.

1945 – Adolf Hitler popełnił samobójstwo.

1950 – w więzieniu w Rawiczu zmarł Kazimierz Pużak – polski działacz socjalistyczny ukraińskiego pochodzenia, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I, II i III kadencji w II RP. Uczył się w gimnazjum w Tarnopolu, gdzie założył tajną radykalną organizację patriotyczną, przyłączoną w 1901 r. do „Promienistych”. Studiował na Uniwersytecie Lwowskim. W czasie II wojny światowej organizator i sekretarz generalny PPS-WRN, komendant główny Gwardii Ludowej WRN. Przewodniczący podziemnego parlamentu Rady Jedności Narodowej. Aresztowany w 1945 r. przez NKWD i sądzony w tzw. Procesie Szesnastu. Amnestionowany po czterech miesiącach powrócił do kraju, nie zgodził się na wymuszaną przez UB emigrację. Aresztowany ponownie w 1947 r. i skazany na 10 lat więzienia. Zmarł w wyniku pęknięcia aorty po zepchnięciu go ze schodów. Umierał kilka dni, nie otrzymawszy opieki medycznej. Urodzony w 1883 r. w Tarnopolu.

1957 – Rozpoczęła emisję litewska telewizja państwowa LTV.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 30 kwietnia