20 października w Historii Kresów

20 października 2013

1595 – polskie wojsko pod wodzą hetmana Jana Zamoyskiego zwyciężyło pod Cecorą armię turecko – tatarską i utrzymało przy Polsce Hospodarstwo Mołdawskie.

Ta udana wyprawa Polaków do Mołdawii miała na celu obsadzenie na tronie w Jassach lojalnego wobec Polski Jeremiego Mohyły. Polskie wojsko liczyło 5 tys. jazdy, 2300 piechoty i kilka dział. Przeciwko niemu szła prawie 4-krotnie liczniejsza armia turecko – tatarska pod wodza Gazi II Gireja.

Hetman Jan Zamoyski założył obóz warowny w widłach rzeki Prut. Bitwa rozpoczęła się wieczorem 18 października. Wojska wroga bezskutecznie usiłowały przełamać obronę Polaków, którzy z kolei szybkimi wypadami z obozu siali spustoszenie w szeregach turecko – tatarskich. Po ponad dwudniowej walce polskie wojsko zwyciężyło.

Dzień później zawarto pokój, zgodnie z którym Tatarzy uznali władzę Jeremiego Mohyły w Mołdawii i zgodzili się, by w Hospodarstwie Mołdawskim pozostały polskie wojska.

1506 – Zygmunt I Stary został Wielkim Księciem Litewskim.

1655 – w Kiejdanach książę Janusz Radziwiłł zerwał unię Litwy z Koroną i podpisał pakt wiążący Wielkie Księstwo Litewskie ze Szwecją.

1677 – we Lwowie urodził się Stanisław Leszczyński – król Polski, książę Lotaryngii. Zmarł w 1766 r.

1733 – w Pińsku urodził się Adam Naruszewicz – polski duchowny katolicki, biskup smoleński i łucki, jezuita, historyk, poeta, ojciec polskiego klasycyzmu. Już za życia nazywano go „polskim Horacym” i spadkobiercą Jana Kochanowskiego. Ukończył szkołę jezuitów i wstąpił do zakonu w Pińsku. Był wykładowcą w Akademii Wileńskiej. W 1781 r. król Stanisław August Poniatowski mianował Naruszewicza „kościelnym pisarzem wielkim litewskim”. Naruszewicz zmarł w 1796 r.

1866 – urodził się Kazimierz Twardowski – polski filozof, twórca lwowsko-warszawskiej szkoły filozofii (najbardziej znaczącej szkoły w historii filozofii polskiej). Świetny wykładowca i dydaktyk, na którego wykłady przychodziły zawsze tłumy studentów. W czasie I wojny światowej przez kilka lat pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Lwowskiego, skutecznie przeciwstawiając się próbom odebrania uniwersytetowi jego polskiego charakteru przez austriackiego ministra oświaty Hussarka. Był kuzynem lwowskiego arcybiskupa Bolesława Twardowskiego. Zmarł w 1938 r. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

1876 – w Łankieliszkach urodził się Józef Albin Herbaczewski (Juozapas Albinas Herbačiauskas) – poeta litewski piszący po litewsku i po polsku, twórca litewskiego ekspresjonizmu, a także dramaturg, krytyk literacki, publicysta i tłumacz. Był zwolennikiem niepodległości Litwy, popierał zbliżenie polsko-litewskie. Pracował na Uniwersytecie w Kownie jako lektor języka polskiego i wykładowca literatury polskiej. Zmarł w 1944 r.

1892 – zmarł Stefan Buszczyński – polski publicysta i pisarz polityczny, powstaniec urodzony w Mołodkowicach na Podolu w 1821 r.

1909 – w Antonowie urodził się Antoni Kiliński – polski cybernetyk. Zmarł w 1989 r.

1918 – Lwów: Rada Miejska przyjęła rezolucję o przyłączeniu miasta do Polski.

1943 – we Lwowie urodziła się Elżbieta Sikora – polska kompozytorka.

1955 – w Londynie zmarł Stanisław Stroński – polski filolog, polityk związany z ruchem narodowym, wicepremier, minister informacji i dokumentacji, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Członek ZET-u, poseł na Sejm Krajowy we Lwowie. Autor artykułu będącego początkiem kampanii przeciwko prezydentowi Narutowiczowi. Po zabójstwie prezydenta opublikował tekst „Ciszej nad tą trumną”, a swoje wcześniejsze działania przeciwko prezydentowi uznał za najcięższy błąd swojego życia. Urodzony w 1882 r.

1970 – zmarł Antoni Bohdziewicz – polski reżyser filmowy. W Powstaniu Warszawskim był szefem Referatu Filmowego Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Urodzony w 1906 r. w Wilnie.

1980 – zmarła Elżbieta Wieczorkowska – polska aktorka znana m.in. z seriali „Wojna domowa” i „Polskie drogi”. Urodzona w 1909 r. we Lwowie.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 20 października